شايةتييةك بؤ ميَذوو:
مامؤستا مةلا ئةحمةد..زاناو رِوناكبييرو
خواناس
كاميل مةحمود
2007-02-01
(خوا
ناسين)
دةربرِينيَكة سووك و ئاسان و بيَ طريَ لةسةر زمان، بةلآم سةخت و دذوارو ثرِ
لةئةسرينة لة
طؤرِةثاندا، رِيَطاى خواناسين سةدان و هةزاران كؤسث و هيَماو ئاماذةى
ئيست لة
بةردةميدا دانراوة و بة تةنها خواناسان دةتوانن تيَيان ثةرِيَنن و بةرةو
هةوارطةى
رِةزامةندى مةعبودى خؤيان بيَباكانة هةنطاو بنيَن، رِيَبوارانى ئةو
رِيَطاية
باكةميش بن، بةلآم كاريطةرانة رِةوتى ميَذوو دةطؤرِن و زؤرجار ثيَضةوانةى
خواست و
ئارةزووى زؤرينة ئاييندة بنيات دةنيَن. مامؤستا مةلا ئةحمةد كاكة مةحمووديش
يةكيَك بوو لةو
خواناسة كةمانةى تووانيان ميَذوو بةو ئارِاستةيةدا بةرن خؤيان
دةيانويست و
وةرضةرخانيَك لة كوردستاندا دروست بكةن كة دواتر ئةو حالَةتةى ليَ
كةوتةوة كة
بةرِابوونى ئيسلامى طوزارشتى ليَ كرا. ئةم مامؤستا كارايةى ناو ئةو
رِابوونة بة
تةواوى واتا زاناى ئايينى بوو. ديارة زانا لة ناو دنياى ئيسلامدا زؤرن
و لة هةر
ناوضةيةكى ئةم جوطرافيا بةرينةدا سةدان ثياوى ميَزةر بةسةر هةيةو سيفةتى
زاناى ئايينى
بةخؤى داوة، بةلآم بةدريَذايى ميَذووى ئةم ئوممةتة ئيسلاميية ئةو
زانايانة دابةش
بوون بةسةر دوو بةرةدا: دةستةيةك لةوانة زاناى كار كردةن و
لةئةدةبياتى
ئيسلاميدا بة (علماء العاملين) ناوبراون، دةستةكةى تريش بة ثيَضةوانةى
ئةوانةوة
كاركردةن، بةلآم بؤ دةسةلآت و سولَتانةكان، كة ئةوانيش بة (علماء
السلاطين)
ناسراون. دةستةى يةكةم كةمينةيةو هةولَ و تيَكؤشان و كارى بؤ بةرز
كردنةوةى
دروشمى (لا اله الا الله) و سةروةرى و ثايةداريى ئيسلامةو لةم ثيَناوةدا
بةرذةوةنديية
تايبةتييةكانى خؤى دةكاتة قوربانى بةرذةوةندى ئيسلام و موسلَمانان،
ثةيامى حةق
دةطةيةنيَت و لة لؤمةى لؤمةكةران ناترسيَت و كوشتن و تؤقاندنى دةسةلآتة
سةركوتكةرةكانيش نايترسيَنيَت. دةستةى دووةميش زؤرينةية و هةميشة بةو زانا
ئايينيانة
دةوتريَت كة لةبةر دةرطا و لة دةربارى دةسةلآتدارةكاندان و بوونةتة
فةتوادةرى
ناحةق بؤيان و ئةوانيش دذايةتى زانا سةررِاستةكان و موسلَمانة
خواناسةكانى
ثيَ دةكةن. مامؤستا مةلا ئةحمةدى زانا: وةك كةسيَكى نزيك لة مامؤستا
مةلا ئةحمةدى
رِةحمةتى كةماوةى دة سالَ لةناو بزووتنةوةى ئيسلاميدا لة خزمةتيدا
بووم و نيوةى
تةواوى ئةو دة سالَة لةيةك ئؤرطاندا كة رِاطةياندنة كارم لةطةلَدا
كردووة،
هةروةها دواى ئةوةش ضوار سالَ زياترة دراوسيَ و مالَ لةيةكين و
دراوسيَيةتيش
سةنطى مةحةكة بؤ برِياردان لةسةر ئاكارو رِةفتارى كةسيَك، بؤية بةم
دوو سيفةتة
شايةتى ئةوة بؤ ميَذوو، هةروةها لةبةردةم خواى خؤشمدا دةدةم، كة مامؤستا
مةلا ئةحمةد
زانايةكى عابيدى زاهيدى لة خواترس بوو، هةموو خةميَكى بؤ ئيسلام و
موسلَمانان و
هةموو خؤشييةكيشى لةو بارودؤخانةدا بووة كة سةركةوتن و سةروةرى و
خؤشييةكى
موسلَمانانى دةبيست يان دةبينى. لةكارى رِيَكخراوةيى و سياسيدا ثابةنديى
ئايينى و
دلَسؤزى بؤ ئيسلامى ليَ دةبارى. لة بيرمة ئةوكاتانةى كة لة رِاطةياندن
بةرثرس و
ئةميرمان بوو هةميشة ضاوديَرى نويَذةكانى ئيَمةى دةكردو طشت كاتيَك ئةوةى
ليَ دووثات
دةكردينةوة كة هةر كاتيَك بانطى فةرمووو دةست لة هةموو كاريَك هةلَبطرن
و وةرن با
نويَذةكانمان بة جةماعةت بكةين، زؤر بةتةنط برايةتى نيَوان كارمةندةكان و
رِازيكردنى
دلَى ئةوانةوة بوو، هةميشة دةست بة دةست نويَذةوة بوو. لة ذوورةكةى
خؤيدا هةميشة
يان كتيَبى دةخويَندةوة، يان شتيَكى دةنووسى. خةمخؤرى ئةو مامؤستايةم
لةوةدا بؤ
دةركةوتبوو كة زؤر دلَطران و خةمبار دةبوو بؤ كيَشةو طرفت و نةهامةتى
موسولَمانان لة
هةر كويَيةكى ئةم جيهانةدا بيَت، ئيَمة ضةند نووسةريَكى ناو
رِاطةياندن
بووين كة بابةتمان بؤ ئيَزطةو تةلةفزيؤن و رِؤذنامة دةنووسى، هةموو سةر
لةبةيانييةك كة
دةهاتين بؤ رِاطةياندن، دواى ماوةيةك مامؤستا مةلا ئةحمةد دةينارد
بة دواى
يةكيَكماندا، يان نامةيةكى بضوكى بؤ دةنووسين كة برايان هةوالَةكان باس
لةوةفاتى فلآن
زانا يان كوشتن و شةهيد كردنى ثؤليَك موسلَمان دةكةن لةفلآن ولآت با
وتاريَك ئامادة
بيَت بؤ ئةم ئيَوارةيةى تةلةفزيؤن، يان داواى دةكرد شتيَك بنووسين
دةربارةى
كيَشةى موسلَمانانى فليثين يان كشمير يان فةلةستين يان هةر ولآتيَكى تر
كةئةو
ئيَوارةية نةهةمةتييةكانى ئةوانى لة ئيَزطةيةكةوة بةر طويَ بكةوتاية، رؤِذيَك
وتم
مامؤستاطيان ناكريَت تؤ هةر شةرِو هةرايةك و مةينةتى هةر موسلَمانيَك ببيستى
داوا لة ئيَمة
بكةيت شتيَكى بؤ ئيَزطةو تةلةفزيؤن لةسةر بنووسين، ئةم هةموو وتارة
ماندوومان
دةكات، مامؤستا ئةحمةد وةك سروشتى هةميشةيى خؤى لةكاتى ئةو جؤرة
رِةخنانةى
ئيَمةدا زةردةخةنةيةكى دةكردو ثاشان دةيفةرموو: باشة توخوا ئةو هةموو
ميحنةتةى
موسلَمانان لةم دنيا بةرينةدا ئةطةر دوو وشةشى لةسةر نةنووسين خؤ لة داخدا
دةتةقين.
بةرثرسيارانة مامةلَةى لةطةلَ ئةو كةنالآنةدا دةكرد كة لةبةردةستى
بزووتنةوةدا
بوون و دةيوت حةيفة خوا ئةم هؤكارانةى ثيَ داوين خزمةتيَكى زؤرى ئةم
ئيسلامةى ثيَ
نةكةين، بيَزار دةبوو لة تةرفيهات و هةنديَ بابةتى ترى ناو ئيَزطةو
تةلةفزيؤنةكانمان و دةيفةرموو براكانم با دواى شتى باوى ناو كةنالَةكانى تر
نةكةوين
و ئةوةى سوود و
بةرذةوةندى ئيسلام و موسلَمانانى تيادا نيية بلآوى نةكةينةوة يان
هيض نةبيَت كةم
بكريَتةوة، ضونكة ئةم كات و دةرفةتةى كة خوا ثيَى داوين
ليَثرسينةوةى
لةسةرةو قيامةت سةختة. ئةمةى باس كرا ئةزموونى كار كردنى خؤم بوو
لةطةلَ ئةو
زاناو سةركردة خواناسةدا لةناو رِاطةياندنى بزووتنةوةدا، كة هةموو
كارةكانى
دلَسؤزى و خةمخؤرى بؤ ئيسلام و رِابوونةكةى ليَ دةبارى. ئةزموونى ضوار
سالَةى
دراوسيَيةتيم بة تةواوى مامؤستا مةلا ئةحمةدى ثيَناساندم، ئةتوانم بلَيَم لة
تةواوى
(10)سالَى كارى حيزبايةتيم لةطةلَ ئةو ثياوة بةرِيَزةدا حةقيقةتى ئةوم
نةناسى،
ئةوةندةى لة ضوار سالَى هاوسيَيةتيدا ئةو زانا خواناسةم ناسي، ضونكة
بةداخةوة زؤر
جار سياسةت و حيزبايةتى ئةم سةردةمة حةقيقةتةكانت ليَ ئاوةذوو
دةكاتةوةو
دلَةكان لةيةكتر بةد طومان دةكات، هةرضةندة بؤ خؤم هةرطيز و لةهيض
كاتيَكدا
طومانم لة دلَسؤزى مامؤستا ئةحمةد كاكة مةحموود نةبووة. لةم ماوةيةدا
ئةوةى بةندةو
هةموو دراوسيَكانى تر لة مامؤستاى رِةحمةتيمان بينى، نموونةى
موسلَمانيَكى
خاوةن رِةوشتطةلى ئيسلامى بوو لةطةلَ دةرو دراوسيَدا، سةردانى
هةموومانى
دةكرد و بةدةم خؤشى و ناخؤشيةكانمانةوة دةهات، هاتنى بؤ مالَى هةر
يةكةشمان بة
شيَوة ئادابى ئيسلامى بوو، كة ثيَش ضةند دةقيقةيةك مندالَيَكى خؤى
دةنارد كة
ئةطةر دةكريَت سةردانتان دةكةين، مةجليسةكةشى بة ناوى خواوة دةكردةوةو
كؤتاييةكةشى بة
سلآواتيَكى سوننةتى دةرِازاندةوة. مامؤستا مةلا ئةحمةد تا ئةم
رِؤذانةش كة
وةفاتى كرد خةمةكانى هةر لة زياد بووندا بوون، خةمى دؤزى نا هةموارى
موسلَمانان و
ثاشان خةمى ئةم بارودؤخةى بزووتنةوةى ئيسلاميشى هاتبووية سةر. ئةطةر
كاريَك يان
خةميَكى نويَى هةبوايةو حةزى بة هاودةميَك بكرداية بؤ قسةو بة بادانى
خةمةكانى، لة
مزطةوت ثيَى دةفةرمووم: كاك كاميل من سةردانيَكى تؤ بكةم يان تؤ
سةردانيَكى من
دةكةيت، منيش دةمزانى حةز دةكات سةرى ليَ بدةم و كاريَكى هةية و
قسةكةى بة
تةوازعةوة دةردةبرِىَ، خيَرا دةموت من ديَمة خزمةتى جةنابت مامؤستا طيان.
هةموو كاتيَكيش
رِيَزو ثيَشوازيية طةرمةكانيم لة ياد ناضيَت كةلة ميوانةكانى دةكرد
بةجيَ دةهيَنا.
لةهةرaو
لةوةشدا هةموو سوننةتيَكى ثيَغةمبةرى ئيسلامى
سةردانيَكيشدا
بارودؤخى موسلَمانان و مةينةتييةكانى ئوممةتى ئيسلاممان دةخستة
بةرباس و
مامؤستا مةلا ئةحمةد لة هةناويةوة هةناسةى طةرمى بؤ هةر ميحنةتيَك
هةلَدةكيَشا كة
دوضارى موسلَمان بوو بيَت لةهةر جيَطايةك، خةم و حةسرةتيشى بؤ دؤزى
نالةبارى
ئيسلاميش لةسةرووى هةموو خةمةكانةوة بوو. زاناو رِوناكبيرى موسلَمان:
مامؤستا مةلا
ئةحمةد مةلايةكى تةقليدى و زانايةكى ئايينى وةها نةبوو كة تةنها
كؤمةلَيَك
زانستى ئايينى خويَندبيَت و خاوةنى تواناي تايبةتى و شيَوازى بير
كردنةوةى خؤى
نةبوو بيَت، ئةو داراى ئاسؤيةكى فراوانى مةعريفى و رؤشنبيرى طشتى
سةردةميش بوو،
لةطةلَ رِؤذطاريشدا هةنطاوى دةناو هاو ضةرخانة مامةلَةى لةطةلَ
شيَوازى
بانطةواز و هؤكارةكانيدا دةكرد، لة هةر قؤناغيَكدا ئةو فاكتةرانةى بؤ ئةداى
كارو بانطةوازى
ئيسلام دةرِةخسا، بة ضاكترين شيَوة بةكارى دةهيَنا و دةيخستة خزمةتى
كارو بانطةوازى
ئيسلامى يةوة. سةرةتاى مةلايةتى و وتارى ناو مزطةوتةكانى لة
دوانطةكانةوة
دةستى ثيَ كرد، ئةو بةهةموو واتايةك مافى بة وتارو مينبةرو ميحراب
دابوو،
ناوةرِاستى هةشتاكان و لةو كاتةدا كة رِذيَمى بةعس دةستى لة قورِطى هةموو
خاوةن ثةيام و
بانطةوازيَك توند كردبوو، وتارةكانى مامؤستا مةلا ئةحمةد لةمزطةوتى
طةورةى
كؤمةلَطةى سيروان دةنطدانةوةيةكى فراوان و طةورةى لة ناو موسلَمانانى ئةم
دةظةرةدا
هةبوو، لةهةموو لايةكةوة لاوانى ناوضةكة رِوويان دةكردة سيراوان وحةقبيَذى
و دلَسؤزى
مامؤستا مةلا ئةحمةد جؤش و خرؤشيَكى هةست ثيَ كراوى ثيَ دةبةخشين.
مامؤستا
بةوتارى ناومينبةرو مزطةوت وازى نةدةهيَناو دةيويست لة كةنالَى تريشةوة
خةلَكى
كوردستان لة حةقيقةتى ئيسلام تيَبطةيةنيَت، ئةوة بوو دةستى داية قةلَةمةكةى
و كؤمةلَيَك
كتيَبى بة ثيَزو طرنطى ثيَشكةش بة كتيَبخانةى كوردى كرد، ئةوةى بةهيَزى
و فراوانى
ئاستة رِؤشنبيرى و مةعريفييةكةى ئةم زانا خوا ناسة زياتر دةسةلميَنيَت
بابةتيبوونى
نووسينةكانى بوو، هةر كتيَبيَكى كة دةردةضوو بابةتى رِؤذو وةلآمدةرةوةى
ثرسيارو
طومانةكان بوون كةلةو كاتةدا ناحةزانى ئيسلام لةسةر ئةم ئايينة دروستيان
دةكرد. بؤ
نموونة لة بارودؤخيَكدا كة ضةث و ماركسيةكانى كوردستان بانطةوازيان بؤ
ئيلحادو
دذايةتى ئايين و رِةتكردنةوةى بوونى خوا دةكرد، مامؤستا مةلا ئةحمةد
كتيَبةكانى
(خوا لةروانطةى زانيارييةوة)و (وتةى زانايان و باوةرِ بةخوا)ى وةرطيَرِا
بؤ زمانى كوردى
و لة رِيَطاى وتةى كؤمةلَيَ زاناى بةناو بانطى جيهانيةوة ماية ثووضى
ئيلحادو
بيَباوةرِى رِاطةياند، ثاشان دواى ئةوةى عةلمانيية توندرِةوةكانى كوردستان
هةولَيان دةدا
بة ناوى ئازادى طةل و سةربةستيةوة دذايةتى ئيسلام بكةن، ئةم زانا
رِوناكبيرة
كتيَبى (سةربةستى لة ئيسلامدا)ى بلآو كردةوة كة بة كرنطترين و
كاريطةرترين
كتيَبى مامؤستا مةلا ئةحمةد دادةنريَت لة خزمةتكردن بةرِابوونى ئيسلامى
و لاوانى
موسلَمان و ناحةزانى ئيسلاميشى بة شيَوةيةك بيَزار كرد كة سةدان نوسخة لةو
كتيَبة لة
كتيَبخانةكانى سليَمانى و دةوروبةرى بكرِن و دواتر بيانسووتيَنن، بةلآم
زمانى حالَى
مامؤستا ثيَى دةوتن (يريدون ليطفئوا نور الله بأفواهم، والله متم نوره
ولوكره
الكافرون). دواى ئةوةش بازنة جةماوةرييةكةى رِابوونى ئيسلامى فراوانتر بوو،
هةروةها لاوان
بة كؤمةلَ دةطةرِانةوة بؤ لاى ئايينى خواو رِوويان دةكردة مزطةوتةكان
مامؤستا مةلا
ئةحمةدى زاناى رِوناكبير بةكتيَبى (خوا ثةرستى لة ئيسلامدا)
رِيَنموونى
كردن بؤ قؤناغى ثراكتيزة بوونى طةرِانةوةكةيان لة بةجيَهيَنانى
خواثةرستى و
دروشمة ئيسلاميةكاندا و تيَطةيشتن لة ضةمك و ضؤنيةتى و ئامانجى ئةو
خواثةرستيانة.
مامؤستاى ئةحمةد كاتيَك زانى كة قؤناغى رِابوونى ئيسلامى طةيشتووةتة
ئاستى بزاظى
رِيَكخراو، لةو سةروبةندةدا كة بزووتنةوةى ئيسلامى رِاطةيةنرا و ثرسيار
لةسةر شةرعيةتى
كارى حيزبايةتى و سياسى لة ئيسلامدا دروست بوو، لةو قؤناغةشدا
مامؤستا كتيَبى
(سياسةت لة ئيسلامدا)ى نووسى. لةطةرمةى جيهادى شاخى بزووتنةوةشدا
كتيَبى (جيهاد
لة ئيسلامدا)ى نووسى، دواى رِاثةرِينيش هةموو كتيَب و بابةتيَكى بلآو
كراوةى ئةم
زانا رِوناكبيرة هةر وةلآمدةرةوةى ثرسيارةكانى رِؤذ و كيَشة
هةنووكةييةكان
بوو، بؤ نموونة لةسةروبةندى هةلَبذاردن و دروستكردنى ثةرلةماندا
ناميلكةيةكى
دةربارةى حوكم و مةرجةكانى بةشداريكردن لة هةلَبذاردن و ثةرلةماندا
دةركرد. ضةندين
فةتواى هاوضةرخ و وةلآمى مةسةلة فيقهييةكانى رِؤذيشى لة رِؤذنامةى
بزووتنةوةو
طؤظارى جةماوةردا بلآو كردووةتةوة، يةكيَك لة تايبةتمةندييةكانى ئةم
زانا
هةلَكةوتووة بيركردنةوةى ئازادو جةريئانةى ئةو بوو لة مةسةلة فيقهييةكان و لة
ئاستى دةقة
ثيرؤزةكاندا، كة مامؤستا خاوةنى بيرورِاو ئيجتيهادى عيلمى و هاوضةرخى
خؤى بوو.
مامؤستا مةلا ئةحمةد هةميشة لةطةلَ رِةوتى ثيَشتكةوتووى رِؤذطاردا هةنطاوى
دةناو بة
شيَوةى هاوضةرخانة ئةداى كارو بانطةوازى خؤى دةكرد، لةم سةردةمة نويَيةو
دواى ئةوةى
تؤرِى جيهانى (ئينتةرنيَت)يش هاتة ثالَ هؤكارةكانى ترى رِاطةياندن و
بانطةواز،
مامؤستا ئةو بارودؤخةشى قؤستةوةو لة سايتةكانى ئيَنتةرنيَتدا كؤمةلَيَ
بابةتى ئيسلامى
بة ثيَزى بلآو كردةوة كة دواترينيان بابةتيَك بوو لةسةر ئازادى لة
ئيسلامدا و لة
سايتى (كوردستان نيَت)دا مشتومرِيَكى زؤريشى لةسةر كرا. مامؤستاى
سياسةتمةدارو
خةمى بزووتنةوة: يةكيَك لة سةرةكيترين خةمة بةئازارةكانى مامؤستا ئةو
دؤزة
هةنووكةييةى بزووتنةوةى ئيسلاميية، دواى ئةوةى كة ئةو بزووتنةوةية يةكيَك
لةسةرةكيترين
هيَزة سياسييةكانى كوردستان و ضةترى رِابوونى ئيسلامى بوو، بةلآم كة
ئيَستاى
بزووتنةوةى دةبينى بةردةوام هةناسةى هةلَدةكيَشاو دةيفةرموو ضى بكةين ئةم
بزووتنةوةية
زيندوو ببيَتةوة، هةر ئةو دةركةش بوو خةمى زياترى ثيَ دةدا، دةيفةرموو
بلَيَ ى
رِؤذيَك بيَتةوة و ضةتريَكى تر بؤ موسلَمانان هةلَدريَتةوةو هةموومان
لةسيَبيةريدا
بةعيزةتةوة بذين. ئةو دةركة سياسى و بابةتيية زةرورةتى ئيَستاى ئةم
قؤناغةى
بزووتنةوةية كة ثيَويستة هةموو كاراكتةرة قيادى و جةماوةرييةكةى بزووتنةوة
وةك مامؤستا
مةلا ئةحمةد دةركى ثيَ بكةن. مامؤستا ئةو دةرك و زانينة مةيدانييةى
ئيَستاى بارى
بزووتنةوةى بةسةرةتاى رِيفؤرم و ذيانةوةى ئةم بزاظة ئيسلاميية دادةناو
بيَتاقةت بوو
بةنةبوونى ئةو دةركة سياسيية ، مامؤستا مةلا ئةحمةد لةطةلَ واقيعبينى
و دةركة
سياسييةكةيدا بةردةوام لةبيركردنةوةدا بوو بؤ دؤزينةوةى ضارةسةر، بؤ ئةم
مةبةستةش
رِاويَذى بةهةموو كاديرو دلَسؤزانى ناو بزووتنةوةو دةرةوةش دةكردو لةم
ضةند مانطةى
كؤتايى تةمةنيشيدا طةليَ جموجولَى دلَسؤزانةشى بؤ خؤى دروست كردو ئةم
خةمةى خؤى
دةكردة خةمى هةموو ئةوانةش كة قسةو طفتوطؤى لةطةلَدا دةكردن، لة قسةو
بزاوتى ئةم
زانا دلَسؤزةى ئيسلامدا هةموو خةمخؤرى و نيةتثاكى و ليَبرِانيَكى
خواويستانةم
بةديى دةكرد. بةلآم ئةفسوس بؤ مةرطى دلَسؤزان... (إنا لله وانا إلية راجعون( |