ثارِانةوةي بة
كولَ لة خواي طةورة
د.
سفر الحوالي
وةرطيَرِاني : باوكي محمد
بسم الله الرحمن الرحيم
سوثاس تايش بؤ
ئةو خوايةي كة فةرمويةتي
وَمَا أَرْسَلْنَا
فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا أَخَذْنَا أَهْلَهَا بِالْبَأْسَاءِ
وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ [الأعراف:94]واتة
: لة هيض شارو وولاَتيَكا هيض ثيَغةمبةريَكمان نةناردووة( كة خةلَكةكةي بة
درؤيان زانيبيَت و بة طويَيان نةكردبيَت ) مةطةر خةلَكي ئةو شويَنانةمان بة
تةنطانةو نةخؤشي طيرؤدة كردووة، بؤ ئةوةي ( دابضلَةكيَن و تيَفكرن ) دةست بكةن
بة نزاو ثارِانةوةو لالاَناوة، وة كة ئةفةرمويَت
وَقَالَ رَبُّكُمُ
ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي
سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ [غافر:60]
واتة : ئةي خةلَكينة
ثةروةردطارتان فةرمويةتي : ئيَوة هاناو هاوار بؤم من بهيَنن، ئةوة من دوعاو
نزاتان طيرا دةكةم، بةرِاستي ئةوانةي خؤيان بة طةورة دادةنيَن و لووت بةرزي
دةكةن لة ئاستي ثةرستني مندا، لة ئايندةدا بة سةرشؤرِي و خةجالَةتيةوة دةخريَنة
ناو ئاطري دؤزةخةوة.وة درودو سلاَوو فةرِو بةرةكةت بؤ سةر بةندةو ثيَغةمبةرةكةي
صلىالله عليه
وسلم كة فةرمويةتي
:{إن الله حيي
رحيم كريم يستحيي أن يرفع العبد يده إليه ثم لا يضع فيها خيراً }
واتة : واتة خوا زيندووبة
بةزةيية، شةرم ئةكات لةوةي كة بةندةكةي دةست بةرزبكاتةوة بؤ لاي و هيض خيَريَكي
بؤ نةخاتة دةستيةوة( واتة نزاو ثارِانةوةكةي طيرا نةكات )، دروودو سلاَو بؤ سةر
طيان ئةو ثيَغةمبةرة
صلىالله عليه وسلم ،
هةروةها بؤ سةرطياني هةوةلَةكاني و شةويَن كةوتوانيشيان كة بة ضاكةو ئيحسان
شويَنيان كةوتن، ئةو هاوةلَ و شويَن كةوتووانةي كة لة كاتي خؤشيدا خواناس و
رِوو لة خوا بوون و خواي طةورةش لة كاتي نارِةحةتي و ناخؤشيدا هات بة
هانايانةوة، ئةوانةي كة فيَريان كردوين و رَيَطةيان ثيشان داوين كة ضؤن بة كولَ
هاوار لة خوا بكةين و ليَي بثارِيَينةوةو ليَي بيَ ئاطا نةبين، وة لة هيض
كاتيَك يان لة هيض حالَةتيَكماندا يادي خواي طةورةمان لة بير نةضيَتةوة.
ثاشـــــان
:
ئةمرِؤ هيض
كةسيَك لة ئيَمة نية
كة ئةو رِوداوو ناسؤرانةي توشي ئوممةتي ئيسلام هاتوون و ديَن نةيانبينيَت يان
نةيانبيسيَت و لة طةلَياندا نةذي، كة ئةم ئوممةتي ثيَا تيَ ئةثةرِيَت لة هةر
ولاَتيَك لة ولاَتاني ئيسلامي ئةمرِؤي جيهاني ئيسلام.
لة طةلَ ئةوةدا
كة خواي طةورة موجامةلةي هيض كةسيَك ناكات لة رِيَرِةوو سوننةكاني خؤيدا لة سةر
زةوي، وة سوننةتةكاني خواي طةورة جيَطيرو نةطؤرِن، بؤ هيض كةسيَك خواي طةورة
ئةو سونةنة كةونيانةي كة دايناوون طورِانكاريان بة سةردا ناهيَنيت، وة خواي
طةورة لةثيَش ئةوةدا تاقي كردوينةتةوة بة خؤشي و ناخؤشي، جا ئةوة ئيَستة
ثيَشةنطي ناخؤشي و نارِةحةتيةكان سةريان هةلَداوةو ئوممةتي ئيسلامي ئةمرِؤي
طرتؤتةوة، بةلاَم طرفتةكة لةوةدا نية كة بةلاَكان ديَن و رِوو ئةدةن، يان
فيتنةو ئاذاوةكان شةثؤل ئةدةن، ميَذووي موسلَمانان ثرِيةتي لةم جؤرة فيتنةو
ئاذاوانة كة دوذمنانيان هيَناويانةتة سةريان.
بةلَكو طرفت و
تووشبووي هةرطةورة بيَ ئاطايية لة هؤكاني خؤثاراستن و ضارةسةركردن، وة لة
دوريمانة لة تؤبةو طةرِانةوة بؤ لاي خواي طةورة، وةرطرتن و هةلَسان بة
ثيَويستيةكاني باوةرِو ثاريَزكاري كة ئةبنة هؤي لاداني سزاي خواي طةورةو توش
نةبوون ثيَي، خواي طةورة بةبةزةيي و كةريم و بيَ نيازو سوثاسمةندة، وة لة
رِةحمةت و بةزةيي بةم ئوممةتةدا- كة كتيَبي خؤي بؤ ناردووةو ثيَغةمبةري بةزةيي
بؤ ناردووة – ئةوةية كة بؤي رِوون كردؤتةوةو ئاطاداري كردووة كة ضؤن خؤي
بثاريَزيَت لة سزاي خواي طةورة، ضؤن لة رِق و تورِةيي خواي طةورة ثاريَزراو
بيَت ، ضؤن هؤكارةكان رزطار بوون و سةرفرازي بة دةست بيَنيَت كة كاري دين و
دنيايدا.
رِزطار بوون لة
سزاوو دةردو بةلاَ بة ثارِانةوةي بة كولَ ئةبيَت لة خواي طةورة
لةوةكارانةي كة
خواي طةورة بؤي داناوين و كردويةتية هؤكاريَك _ بولًَكولة طةورةتريني
هؤكارةكانة _ بؤ ثاراستن لة سزاو تورِةيي خواي طةورة، هاواركردن و ثارِانةوةي
بةكولَة لة خواي طةورة هةروةها تةوبةو طةرِانةوةو ثةشيماني لة تاوان و
خراثةركاريةكانة، بة تايبةتي ئيَمة لةم رِؤذطارانةي ئيَستةماندا ثيَويستيمان
زؤر زياترة بة تةوبةكردن و ثةشيماني و هاواركردنة خواي طةورة بة دلَيَكي ثرِ
طريان و كولَةوة، هةرضةندة ئيَمة لة هةموو كاتيَكدا ثيَويستمان بةوةية كة هاوار
لة خوا بكةين و ليَي بثارِيَينةوة، بةلاَم لةم رِؤذطارةدا كة ئوممةتي ئيسلام
توشي بةلاَو تاقيكردنةوةكان ديَت يةك بة دواي يةكدا زؤر زياتر ثيَويستمان
بةوةية بةشيَوةيكي رِاست و بيَ لةكة بطةرِيَينةوة بؤ لاي ثةروةردطارةكةمان و
هاواري ليَ بكةين و لة بيرمان نةضيَتةوة.
بة تايبةت
ئةوانة كة ئةم بابةتة زياتر ئةيانطريَتةوة كةسانيَكن كة شارةزاييان لة ئيسلامدا
هةيةو لة سةرضيني شارةزايان و تيَطةيشتووان رِابوني ئيسلامي حيساب ئةكريَن،
ئةوانةي كة خةلَكان طويَيان ليَ ئةطرن و ثيَشواو ثيَشةنطي ئةم دينةن، ثيَويستة
ئةوةي بؤ خؤمان ثيَمان خؤشة بؤ كةساني ديكةش ثيَمان خؤش بيَت، ئةم حةق و
رِاستيانة بلاَو بكةينةوة، هةولًَ بدةين كة بةلاَو نارِةحةتيةكاني سةر ئةم
ئوممةتة كةم بكةينةوة بةرِؤشنكردنةوةي هؤكارةكاني و ضؤنيةتي خؤثاراستن ليَيان،
كة ئةمة لة طةورةترين كارةكانة، بةلَكو خواي طةوةر ثارِانةوةو لالاَنةوةي
كردؤتة مةبةست وةك لةو ئايةتةي كة لة سةرةتادا باسمان كرد كة فةرموي
وَمَا أَرْسَلْنَا
فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا أَخَذْنَا أَهْلَهَا بِالْبَأْسَاءِ
وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَضَّرَّعُونَ [الأعراف:94]
يان كة ئةفةرمويَت
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْنَاهُمْ
بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ [الأنعام:42].
واتة : بةرِاستي و بة بيَ
طومان ئيَمة لة ثيَش تؤدا ثيَغةمبةراني زؤرمان رِةوانةكردووة بؤ سةر قةوم و
طةلاني تر( جا كاتيَك سةركةش و ياخي بوون ) توشي تالاَوي جةنط و بةلاَو
تةنطانةمان كردن بؤ ئةوةي ليَمان بثارِيَنةوةو بلالَيَنةوة.
كةواتة : توش
بوني تةنطانة بريتية لة : شةرِوشؤرِونةخؤشي وزةروزيانةكان كة لة ئةنجامي
سةرثيَضي كردني فةرمانةكاني خواي طةورة توشي ديَين، هةموو فيتنةو ئاذاوةو
نةبوني و بيَ باراني و هةموو ئةو شتانةية كة مرؤظ توشي زةرةرو زيان ئةكةن، كة
مةبةستةكة لةمانة هةمووي بريتية لة طةرِانةوة بؤ لاي ثةروةردطارو ثارِانةوةية
ليَي، بةماناي بؤية خواي طةورة ئةم كارانةيان بة سةر ديَنيَت و توشي ضةندةها
ناخؤشييان ئةكات، تاكو بير بكةنةوةو بطةرِيَنةوة بؤ لاي خواي طةورةو لة
سةرثيَضيكردني فةرمانةكاني ئةو خؤيان بة دور بطرن، ضونكة خةلَكي ئةطةر لة كاتي
خؤشي و ئيسراحةتدا خوا نةناسن و بيريان نةكةويَتةوة، هةر ئةبيَت لة كاتي
نارِةحةتي و بةلاَو تةنطانةدا خوايان بير بيَتةوةو هاواري ليَ بكةن و
بطةرِيَنةوة بؤ لاي، لة بةر ئةوة خواي طةورة ئةفةرمويَت
فَلَوْلا إِذْ
جَاءَهُمْ بَأْسُنَا تَضَرَّعُوا وَلَكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ
الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ * فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ
فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى إِذَا فَرِحُوا بِمَا
أُوتُوا أَخَذْنَاهُمْ بَغْتَةً فَإِذَا هُمْ مُبْلِسُونَ * فَقُطِعَ دَابِرُ
الْقَوْمِ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَالْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
[الأنعام:43-46].
واتة : ئةوانة كاتيَك تؤلَةو سزاي ئيَمةيان بؤ هات، بؤ نزاو ثارِانةوةي
بةكولَيان نةكرد، بةلاَم دليان رِةق و رِةش بوو، شةيتانيش ئةو كارو كردةوة
ناثةسندانةي بؤ رِازاندبوونةوة كة دةيانكرد * جا كاتيَك كة ئةو بةرنامةو
رِيَبازةي كة ياديان خرابؤوة فةرامؤشيان كرد، ئيَمةش دةروازةكاني هةموو
شتيَكمان بؤ ولاَ كردنةوةو( نازو نيعمةتمان بة سةردا رِذاندن ) هةتا كاتيَك
دلَخؤش و شادمان بوون بةوةي كة ثيَيان درا، ئيتر لة ناكاو طرتمانن و هةمويانمان
سةرطةردان و رِيسوا كرد ئينجا ئةوان بيَ ئوميَد بوون و بة غةم و ثةذارةيةكي
زؤرةوة تياضوون * ئينجا ئيتر ئةو طةلةي ستةميان كردو بيَ برِوا بوون بن برِكران(
جا ئةو كاتة بونةوةر لة هاورِيَ لة طةلَ باوةرِداران و فريشتةكان ئةلَيَن )
الحمد لله رب العالمين.
سةيري ماوةو
مولَةتي خواي طةورة بكةن بؤو طةلانةي سةرثيَضيان كرد، لة سةرةتاو يةكةم جاردا
بة تةنطانةو ناخؤشيةكان طرتني و توشي كردن تاكو بطةرِيَنةوة بؤ لاي
ثةروةردطاريان و ثةشيمان ببنةوة، جا كاتيَك نةطةرِانةوةو دلَةكانيان بة كولَ و
ثةشيمانيةوة بةرةو خوا نةهات، بةلَكو دلَرِةق بوون و ستةم و بيَ باوةرِييان
زياتر كرد، خواي طةورة تؤلَةو سزاي بؤ ناردن، وة كاتيَكيش طويَيان نةدا بةو
يادواريانةي خواي طةورةو ثشت طويَيان خست، خواي طةورة دةروازةكاني هةمووشتيَكي
بؤ كردنةوة تاكو رِايانكيَشيَت بةرةو تؤلَةي بةهيَزي خؤي-خوا ثةنامان بدا -.
جا ليَرةوة خواي
طةوةر بة ثيَغةمبةرو باورِداران ئةفةرمويَت
لا يَغُرَّنَّكَ
تَقَلُّبُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي الْبِلادِ [آل عمران:196]
واتة : هةرطيز هيَزو
دةسةلاَتي بيَ باوةرِان لة وولاًَتدا لة خشتةت نةبةن. ضونكة ئةوة دةرطا
كردنةوةيةك كة خواي طةورة دةرطاكاني ( هةموو شتيَك ) يان بؤ ئةكاتةوة، بةلاَم
سةرةنجامةكةيان لة كؤتاييدا
إِنَّ أَخْذَهُ
أَلِيمٌ شَدِيدٌ [هود:102]
واتة : بة رِاستي طرتني خوا
زؤر بة ئازارو ئيَش و بةهيَزة. لة ثرِيَكا ئةيانطريَت، ضونكة لةوةو ثيَش
ئاطاداري كردوون و ترساندوني بةسزاي خؤي، وة هاو ويَنةكانيان لة ثيَش ئةواندا
بة هةمان دةرد رِؤشتوون، ترسيَنةري بؤ ناردوون و ئاطاداري كردونةتةوة، بةلاَم
ثشتيان هةلكردووةو ئةو هةموو ياداوةريانةيان لة بير خؤيان بردؤتةوة، ئينجا بة
سزاي بة ئيَش و بة ئازاري خؤي بن برِيان ئةكات و لة ناويان ئةبات، داواكارين لة
خواي طةورة سةلامةتمان بكات.
حالَي ئةوةي كة
ئةثارِيَتةوةو ئةوةي كة ناثارِيَتةوة
خواي طةورة
ئةفةرمويَت :
فَلَوْلا إِذْ
جَاءَهُمْ بَأْسُنَا
تَضَرَّعُوا [الأنعام:43].
واتة : ئةوانة كاتيَك كة
سزاوتؤلَةي ئيَمةيان بؤ هات، بؤ نزاو ثارِانةوةي بةكولَيان نةكرد. جا ئةطةر
ئةوانة بة كولَ هاواريان لة خوا بكردايةو داواي ليَبوردةييان بكرداية لة
ثةروةردطاريان، خواي طةورة تؤلَةو سزاكةي لة سةر هةلَئةطرتن، بؤية ئةبينين كة
خواي طةورة لة ناو هةموو ئةو طةلانةدا كة ثيَغةمبةرانيان بؤ رِةوانةكراو بيَ
طويَيان كردن و سةرثيَضي فةرمانةكاني خوايان كرد، تةنها طةلي يونس بةدةر ئةكات
لةو سزاو تؤلًَةيةي كة ئةو طةلانةي طرتةوة، ضونكة ثيَش هاتني سزاكة طةرِانةوة
بؤ لاي ثةروةردطاريان و هةموو بة كولَ و طريانةوة هاواريان كرد كة خوا ليَيان
ببوريَت و خواي طةورةش بةر ليَبوردةيي و بةزةيي خؤي خستن و لة سزا دةربازبوون،
خواي طةورة ئةفةرمويَت :
{ فلولا كانت قرية
امنت فنفعها ايمانها الا قوم يونس لما امنوا كشفنا عنهم عذاب الخزي في الحياة
الدنيا ومتعناهم الى حين } ( يونس : 98)
واتة : جا دةبواية خةلَكي
ئةو شارو شارؤضكانةي كة هةرٍِةشةيان ليَكرابوو باوةرِيان بهيَنايةو
باوةرِةكةيان سوود بةخش بواية بؤيان، بةلاَم باوةرِي هيض كاميان سوودي ثيَ
نةطةياندن( واتة باوةرِيان نةهيَنا ) جطة لة قةومي يونس عليةالسلام نةبيَت
كاتيَك كة باوةرِيان هيَنا سزاي سةرشؤرِيمان لة ذياني دنيادا ليَ هةلًَطرتن و
تا ماوةيةك لة نازو نيعمةت بةهرةوةرمان كردن.
لة
ليَكولَينةوةي ئةم ئايةتة موفةسريني ثيَشين رِةحمةتي خوايان ليَ بيَ باس ئةكةن
كة طةلي يونس ضونة دةرةوة بؤ شويَنة بةرزةكان، وة خيَزان و منالَ و طشت
مةرِومالاَتيان لة طةلَ خوياندا بردو ضونة شويَنة بةرزةكاني دةرةوةي شارةكةيان
و هاواريان ئةكردة خواي طةورةو ثةشيمان بونةوة لة بةطويَ نةكردني
ثيَغةمبةرةكةيان بة كولَ هةموو نزاو ثارِانةوةيان بردة لاي خواي طةورة، وتراوة
كة نزيكةي ضل شةوورِؤذ لة سةر ئةم حالَةتةيان بةردةوام بوون، هاواريان ئةكردو
ئةطريان و ئةثارِاناوة، ئةو كات خواي طةورة سزاكةي لة سةر هةلَطرتن و نازو
نيعمةتي خؤي ثيَ بةخشين.
كةواتة ئةم
رِوداوةي طةلي يونس نمونةي ئةو طةلانةية كةثيَش ئةوةي سزاي خواي طةورة بة
تةواوي بطات ثيَيان و ئيتر ماوةي طةرِانةوةو ثةشيمان بونةوة نةميَنيَت، ئةطةر
طةرِانةوة بؤ لاي ثةروةردطاريان و دوور كةوتنةوة لة تاوان و سةرثيَضي كردن،
خواي طةورة وةك طةلي يونس ليَيان خؤش ئةبيَت و لة سزاو تؤلَةي خؤي لايان ئةدا.
بةلاَم ئةوانةي
سوورن لة سةر تاوان و بيَ فةرماني خواي طةورةو مل نادةن و خؤيان بةطةورةتر
ئةزانن لة خواي طةورةو ناطةرِيَنةوةو ثةشيمان نابنةوة، ئةوة بة دلَنيايي و بيَ
طومان خواي طةورة ئةيانطريَت بة طرتنيَكي ضؤن ؟ بة ئةو ثةرِي دةسةلاَت و
تواناوة، وة بة هيض شيَوةيةك لة تواناو دةسةلاَتي خواي طةورة دةربازيان نابيَت،
ئةمةش كة سورةتي الانعام دا خواي طةورة رِوني ئةكاتةوة، هةروةك ضؤن لة
ئايةتةكاني ثيَشوي سورةتي الاعراف دا باسكرا، خواي طةورة ئةفةرمويَت :
وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ
الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ
السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ [الأعراف:96].
واتة : خؤ ئةطةر خةلَكي
شارةكان باوةرِيان بهيَنايةوة بة رِاستي خؤيان بثارستاية، ئةوا بيَ طومان ئيَمة
دةرطاي فةرِو بةرةكةتي ئاسمان و زةويمان ليَ ئةكردنةوة. بةلاًَم باوةرِيان
نةهيَنا.
وَلَكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ [الأعراف:96].
واتة : بةلاَم ئةان ثةيام و ثيَغةمبةراني ئيَمةيان بة درؤ زاني، جا ئيَمةش بة
هؤي ئةو كارو كردةوانةي كة ئةيانكرد طرتمانن و لة ناومان بردن. لة ئايةتةكةي
سورةتي الانعام دا باسي ئةو ياداوارية ئةكات بيريان هيَنراوةتةوة بةلاَم
لةبيريان ضؤتةوة، وة خواي طةورة بة هؤي ئةوةوة دةرطاكاني هةمووشتةكاني بؤ
كردونةتةوة، ئةفةرمويَت
فَلَمَّا نَسُوا مَا
ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ [الأنعام:44
واتة : ئينجا
كاتكيَك ئةو بةرنامةي رِيَبازةي كة ياديان هيَنرابؤوة فةرامؤشيان كرد، ئيَمةش
دةروازةكاني هةموو شتيَكمان بؤ والاَ كردنةوةو( نازو نيعمةتمان بة سةردا
رِذاندن ) هةتا كاتيَك دلَخؤش و شادمان بوون بةوةي كة ثيَيان درا، ئيتر لة
ناكاو طرتمانن و هةموويانمان رِيسواو سةرطةردان كرد، ئينجا ئةوان بيَ ئوميَد
بوون و بة غةم و ثةذارةيةكي زؤرةوة تياضوون.
لة ئايةتةكةي
سوورةتي الاعراف دا ئةفةرمويَت :
وَلَوْ أَنَّ
أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ
السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ [الأعراف:96]
ئةطةر باوةرِيان بيَناية
ئةوا بةرةكات و فةرِو ثيرؤزيمان بة سةردا ئةرِذاندن، بةلاَم لة ئايةتةكةي
الانعام دا ئةفةرمويَت : دةرطاكاني هةموو شتيَك ، واتة بؤ باوةرِداران بةرةكةت
و فةرِو ثيرؤزي ئةباريَنيَت خواي طةورة ، بةلاَم بؤ بيَ باوةرِان تا ماوةيةك
دةروازةكاني هةمووشتيَكيان بؤ ئةكاتةوة، جا كاتيَك كة طرتني ئيتر دةربازبونيان
نيةو خواي طةورة بة تؤلَةو سزاي خؤي لة ناويان ئةبات. جا بؤ باوةرِداران دةرطاي
هةموو شتيَك نية، بةلَكو خيَرو بةرةكةتة، وة بةرةكةت ضووة هةر كاريَكةوة ئةوة
خيَرو خؤشي رِوو ئةكاتة ئةو كارة، بةلاَم ئةوةي كة بةرةكةتي تيا نية، بيَ خيَرو
بيَ سوودة هةرضةندة زؤرو بيَ شوماريش بيَت.
سزاي ئةوةي كة
بيَ خةمة لة تولَةو مةكرو نةخشةو ثلاني خواي طةورة
ئينجا خواي
طةورة ئةفةرمويَت
أَفَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَى أَنْ يَأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا بَيَاتاً وَهُمْ
نَائِمُونَ * أَوَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَى أَنْ يَأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا ضُحىً
وَهُمْ يَلْعَبُونَ [الأعراف:97-98]
واتة : جا ئايا خةلَكي
شارةكان لةوة دلًَنيان و ناترسن لةوةي كة تؤلَةي ئيَمة بيَت بؤيان لة شةودا لة
كاتيَكدا كة ئةوان نوستوون ؟* ئايا خةلَكي شارةكان دلًَنياشن و ناترسن لةوةي كة
تؤلَةي ئيَمة بيَت بؤيان لة كاتيَكدا ئةوان سةرطةرمي ياري و طةمةن ؟ واتة : ضي
رِيَطريك، ضي ثيَويستيةك، ضي شتيَكة كة ببيَتة هؤي ئةوةي كة ئةمانة بيَ ئاطا
ببن و ثشت هةلكةن و دلًَيان رِةق ببيَت و نةطةرِيَنةوة بؤ لاي خواو هاواري ليَ
نةكةن و بة كولَ ليَي نةثارِيَنةوة، ئايا هيَمني ئةمن و ئاسايشة ؟ّ! دةي ضؤن
هةست بة هيمني ئاسايش ئةكةن لةوةي كة سزاي خوا بؤيان نةيَيَت و نةيانثيَضيَتةوة
لة كاتيَكا خواي طةورة سبحانة و تعالي بة دةسةلاَت و بة تواناية، بةهيَزة، بة
عيززةت و خاوةن تؤلَةية، ضؤن بيَ خةمن لةوةي كة سزاو تؤلَةي خوا ي طةورة بيَت
بؤيان لة شةودا كة ئةوان لة خةودان !
ضةند لة طةل و
نةتةوة هةبوون ئةم تؤلَةي خواي طةورةية لة بةرةبةياندا بؤيان هات و لة ناوي
بردن، وةكو ضؤن طةلي
لوط
ي طرت
أَلَيْسَ الصُّبْحُ
بِقَرِيبٍ [هود:81]
واتة : بة رِاستي كاتي سزاكةشيان لة بةرةبةيانداية، ئايا بةرةبةياني ئةمشةو
نزيك نية ؟! جا خواي طةورة ئةفةرمويَت
فَأَخَذَتْهُمُ
الصَّيْحَةُ مُصْبِحِينَ [الحجر:83]
واتة : ئينجا ئةوانيش
دةنطيَكي سامناك و بومةلةرزةيةكي سةخت يةخةي ثيَ طرتن لة بةرة بةياندا.ئا بةم
شيَوةية خواي طةورة زؤريَك لة طةلةكاني لة بةرةبةياندا يان لة شةودا لة كاتي
خةوياندا طرتووةو لة ناوي بردوون و ئيَستة تةنها ناويان يان ثاشماوةكانيان
ماوون ، جا ئةي ئةوانةي بةردةوامن لة سةر بيَ باوةرِي و بيَ خةمن لة نةخشةو
كاري خوا بؤ بير ناكةنةوةو تيَ نافكرن ؟ كاتيَك كة سزاي خوا هات ئيتر هيض
لادةريَك نيةو هيض دالَدةدةريَكيش دالَدةتان نادات ، ئةوةتة خواي طةورة
ئةفةرمويَت
أَوَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَى أَنْ يَأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا ضُحىً وَهُمْ
يَلْعَبُونَ [الأعراف:97-98]
واتة :ئايا خةلَكي شارةكان
دلًَنياشن و ناترسن لةوةي كة تؤلَةي ئيَمة بيَت بؤيان لة كاتيَكدا ئةوان
سةرطةرمي ياري و طةمةن.
هةروةها خواي
طةوةرة ضةند طةلانيَكي تري طرتوون و لة ناوي بردوون، سزاي داون كة خؤشيان
سزاكةيان بة ضاوي خؤيان بينيوة، لةوانة طةلي عاد كة خواي طةورة باسيان دةكات و
دةفةرمويَت
فَلَمَّا رَأَوْهُ عَارِضاً مُسْتَقْبِلَ أَوْدِيَتِهِمْ قَالُوا هَذَا عَارِضٌ
مُمْطِرُنَا [الأحقاف:24]
واتة : جا كاتيَك
ثةلَةهةوريَكيان بيني رِووي كردة دؤلَ و ناوضةكةيان دلَيان خؤش بوو وتيان :
ووتيان : ئةمة هةوريَكةو باراني ثيَية بؤمان. – ثةنا ئةطرين بة خوا لة دلَرِةقي
و بيَ ئاطايي – تةنانةت كاتيَك كة سزاكةشيا بين بةرةو رِويان ديَت ووتيان : ئةم
هةوريَكةو بارانمان بؤ ئةباريَنيَت، هةروا طومانيان ئةكرد كة ئةمة بةردةوامي
ئةو خيَرو خؤشي و نيعمةتانةية كة لةوةو ثيَش بة سةريانا رِذابوو، تةنها
طومانيان ئةوةبوو كة زياتر ئةبن بة خاوةن سامان و خوشنودةيي زياتر بة دةست
ديَنن، نةيانئةزاني كة ئةم نيعمةتانةي بؤيان رِذابوو رِاكيشانيَكي خوا بوو
بةرةو تؤلَةو لة ناوضوني هةتا هةتاييان
بَلْ هُوَ مَا
اسْتَعْجَلْتُمْ بِهِ رِيحٌ فِيهَا عَذَابٌ أَلِيمٌ تُدَمِّرُ كُلَّ شَيْءٍ
بِأَمْرِ رَبِّهَا فَأَصْبَحُوا لا يُرَى إِلَّا مَسَاكِنُهُمْ [الأحقاف:25]
واتة : نةخيَر وا
نية كة ئةمة بة خيَرو خؤشي تيَ ئةطةن، بةلَكو ئةوة ئةو تؤلَةيةية كة ثةلةتان
بوو ثيَش بيَت، رِةشةبايةكي توند ، كة سزايةكي بة ئازارو بة ئيَشي ثيَية* ئةو
رِةشةباية هةموو شتيَك و هةموو شويَنيَك كاول ئةكات بة فةرماني ثةروةردطاري،
ئيتر وايان ليَ هات كةسيان ديار نةمان جطة لة مالَة ضؤلَ و هؤلَةكانيان نةبيَت.
ئيجا دواي ئةو سزاية وةك ضيان ليَ هات ؟ خواي طةورة ئةفةرمويَت
كَأَنَّهُمْ
أَعْجَازُ نَخْلٍ مُنْقَعِرٍ [القمر:20].
: ئةو رِةشةبا توندو
بةهيَزة خةلًَكي هةمووي لة بيَخ دةرهيَناو لة ثيَي خستن و داني بة زةويدا،
هةروةكو قةدي دارخورماي كلؤرو هةلَكةنراويان ليَ هات.
ئابةم شيَوةية
هةموو طةليَك ثيَويستة كة بيَ خةم نةبيَت لة نةخشةو ثيلاني خواي طةورة، هةروةكو
خواي طةورة ئةفةرمويَت
أَوَلَمْ يَهْدِ
لِلَّذِينَ يَرِثُونَ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ أَهْلِهَا أَنْ لَوْ نَشَاءُ
أَصَبْنَاهُمْ بِذُنُوبِهِمْ وَنَطْبَعُ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا
يَسْمَعُونَ [الأعراف:100]
واتة : ئايا دةرنةكةوت بؤ
ئةوانةي ديَن بة دواي دةستةو ضينةكاني ثيَش خؤيان ثاش لة ناوضوني ئةوانةي كة
تيَيدا نيشتةجيَ بوون كة ئةطةر بمانويستاية، ئةوة بة هؤي طوناهةكانيانةوة
توشمان دةكردن، ( وةك ضؤن خةلَكاني ثيَش خؤيانمان لة ناو برد ) و مؤرمان دةنا
بة سةر دلَةكانياندا، جا ئةوان نايبيستن. نابيَت و دروست و رِةوا نية بؤ هيض
كةسيَك لة بيري بضيَتةوة يان بيَ ئاطا بيَت، يان واز بيَنيَت لة ثارِانةوةو
لالاَنةوةي بة كؤلَ لة خواي طةورةو تةوبةو طةرِانةوة بؤ لاي ئةو، وة هةلسان بة
بةجيَ هيَناني هؤكارةكاني ثاراستن لة سزاو تؤلَةي خوا، كة ئةمانطةيةنيَتة
سةرفرازي و رِزطار بوون لة سزاي خوا، ثيَويستة لة سةر خةلَكي تاك يان كؤمةلَ
ئةبيَت بةردةوام بطةرِيَنةوة بؤ لاي خواي طةورةو بيَ خةم نةبن لة ثلان و نةخشةي
خواي طةورة.
بةلاَم ئةوةي كة
حالَي بةشيَوةيةكي ترةو بة هيض شيَوةيكة بير ناكاتةوةو ناطةرِيَتةوة بؤ لاي
ثةروةردطارةكةي، ئةوة ويَنةي ئةو وةك ويَنةي ئةوة واية كة ئةلَيَت
وَقَالَ لَأُوتَيَنَّ
مَالاً وَوَلَداً [مريم:77]
واتة : ئةلًَيَت سويَند بة
خوا من مالَ و سامان و كورِم ثيَ ئةدريَت. ئينجا خواي طةورة وةلاَمي ئةداتةوةو
ئةفةرمويَت
أَطَّلَعَ الْغَيْبَ أَمِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمَنِ عَهْداً [مريم:78].
واتة : باشة، ئاخؤ (
ئةو بةندة ياخية ) بة نهيَني و شاراوةكاني زانيوة، ياخود بةلَيَني وةرطرتووة لة
خواي ميهرةبان ( كة دنيا بة دلَي ئةو بيَت ) ؟!
ئايا ئيَمة لةم
رِؤذطارةي ئيَستةماندا بة زماني حالَمان هاوار ناكةين و ناليَيين : ئيَمة لة
خؤشيداين، هيَمني و ئاسايشمان بةردةوامة، ثارةو سامانةكانمان بةرةو زؤري ئةرِؤن
و نةشو نما ئةكةن، هةموو شتيَك لة طةشةدايةو ثيَويستمان بة هيض نية بةلاَم ئايا
أَطَّلَعَ
الْغَيْبَ أَمِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمَنِ عَهْداً [مريم:78]
. ئايا ئاطاداري نهيَني و
شارةوةكان بووين تاكو بزانين و دلَنيا بين كة حالَمان هةروا ئةميَنيَتةوةو
بةردةوام ئةبيَت ؟! نةخيَر،سويَند بة خوا ئاطادار نةكراوين بة ثةنهان و داهاتوو
ضيما بة سةر ديَت،
قُلْ لا يَعْلَمُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الْغَيْبَ إِلَّا اللَّهُ
وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ [النمل:65]
واتة : ( ئةي ثيَغةمبةر
صلىالله
عليه وسلم ) ثيَيان
بلَيَ : جطة لة خوا هةرضي لة ئاسمانةكان و زةويدا هةية هيضيان ئاطادار نين لة
ثةنهان و شاراوةكان، هةستيش ناكةن و نازانن كةي زيندو دةكريَنةوة. هةروةها ئايا
خواي طةورة ثةيماني لة ئيَمة وةرطرتووة كة طةلاني رِابوردوو سزابدات و تاقيان
بكاتةوة بةلاَم ئيَة تاقي نةكاتةوة ؟ سويَند بة خوا نةخيَر، لةكويَمان هيَنا
ئةم بيَ ئاطايي و كةمتةرخةمية لة تؤلَةي خوا ؟! بة رِاستي ثةندو ئامؤذطاريةكاني
خواي طةورةمان بيني، رِؤذةكاني خواي طةورةمان بيني كة ضؤن هيَناويةتي بة سةر
ئةو طةلانةداو لة ناوي بردوون بؤ ئةوةي ئيَمةش ثةندو ئامؤذطاريان ليَ وةر بطرين
و ثةشيمان ببينةوةو بطةرِيَينةوة، هةر زؤر دور نا بينيمان ئةوروثا ضي بة سةر
هات لة جةنطي جيهاني دووةمدا و ضؤن خاثور كاول بوو.
بينيمان ضؤن
لبنان لةو ثةرِي خؤشي و نيعمةتي ذياندا بوون، بةلاَم كاتكيَك كة سةرثيَضيان
كردو لة سنوور دةرضوون ضيان بة سةر هات، خواي طةورة سزاي خؤي بؤ ناردن بة
شيَوةيةك كة كوشتن لة هةموو شتيَك زياتر بوو، تاواي ليَ هات ئةوةي بكوذو كوذراو
نةيانئةزاني بؤضي ئةكوذن بؤ ئةكوذريَن.( مةبةست لة شةرِي ناوخؤيي لبنانة كة لة
لة كؤتايي سةدةي رِابوردودا دةستي ثيَ كرد ).
وة بينيمان خواي
طةورة ضي بة ئيَراني شا كرد، ئةو شايةي كة بة هيض شيَوةيةك هاو ويَنةي نةبوو لة
ناوضةكةدا، نةخشةي ئةوةي كيَشابوو كة ببيَتة هيَزي سيَيةم لة دنيادا، بةلاَم
خوا رِوخاندي و تةفروتوناي كرد، زةليل و سةرشؤرِي هةردوو دنيا بوو.
(بينيمان لة
سةددام ضي بة سةر هات، دواي ئةوةي ئةو وولاَتة لة هةموو بواريَكدا لة خؤي زياد
بوو، بةلاًَم كاتيَك كة حيزبي بةعس هات و يةكةم كاريَك كة كردني دوذمنايةتي
كردني بةرنامةي خواو رِيشةكيَش كردني فةرمانةكاني خوا بوو، خواي طةوةرة ضؤن لة
ناوي بردوو بووة ثةندو دةرس بؤ هةموو ستةمكاريَكي ئةم سةرزةوية.( وةرطيَر ).)
ئةوة بؤ ئةو
خةلَكة ثةندو ئامؤذطاري وةرناطرن، ئايا ثةيمانيان لة خوا وةرطرتووة كة سزا
نةدريَن و خوا لة ناويان نةبات، يان دلَيان رِةق بووةو رِؤشنايي و هيدايةتي
خواي طةورة نابينن ؟!
رِوداوي ئيَجطار
زؤر هةن لة ميَذوو دنياي هاوضةرخماندا كة تيَمان ئةخورِن و بيرمان ديَننةوة كة
خواي طةوةر بة دةسةلاَت و بة تواناية، مولَةت ئةدات بةلاَم كةس ثشت طويَ ناخات،
دةي با بير بكةينةوةو بطةرَيَينةوة بؤ لاي ثةروةردطارةكةمان و بة كولَ داواي
ليَ بكةين و هاواري ليَ بكةين كة ليَمان ببوريَت و بةر خورِرِةمي بةزةيي خؤيمان
بخات بمانخاتة رِيزي ليَبوردةكانةوة.
خواي طةورة لة
قورئاني ثيرؤزدا ضةند نمونةيةكي بؤ هيَناوينةتةوةو بوي باس كردوين لةوانةي كة
بة كولَ لة خواي طةورة ثارِاونةتةوةو هاوارو نزايان بؤ لاي خواي طةورة بردووةو
خواي طةورة نزاو ثارِانةوةكةي ليَ وةرطرتوون.
طةورةترين
جؤرةكاني ثارِانةوة دوعاو ثارِانةوةكةي يونسة عليةالسلام
لة ضيرؤكي يونس
عليةالسلام كاتيَك لة ناو دةريادايةو لةويَشدا لة ناو تاركايي سكي نةهةنطداية،
هاوارو نزاو ثارِانةوةي بة كولَ بةرةو خواي طةوةرة ئةكات، كة بريتية لة
طةورةترين نزاو ثارِانةوة، كاتيَك لة ناو سكي نةهةنطةكةدا رِوو ئةكاتة
ثةروةردطاريو ئةلَيَت :
{ وذا النون اذ ذهب
مغاضبا فظن ان لن نقدر عليه فنادى في الظلمات ان لا اله الا انت سبحانك اني كنت
من الظالمين } ( الانبياء : 87 ) .
واتة : يادي (
ذو النون
) بكةرةوة
( كة يونوس ثيَغةمبةرة ) كاتيَك بة تورِةييةوة رِؤشت، طوماني وا بوو كة هةرطيز
دنياي ليَ تةنط ناكةينةوة ( بةلاَم بة ثيَضةوانةي طومانةكةيةوة خوا خستية ناو
سكي نةهانطةوة )، جا لة ناو تاريكايةكاندا،( تاريكايي شةو، تاريكايي دةريا،
تاريكايي ناو سكي نةهةنطةكة )، هاوارو نزاي ليَ بةرز بؤوةو ووتي : ثةروةردطارا
هيض خوايةك نية جطة لة تؤ، ثاكي و بيَ طةردي هةر بؤ توية، بةرِاستي من لة
ستةمكاران بووم ( كاتيَك بة بيَ فةرماني تؤ طةلةكةم بة جيَ هيَشت ).
ئةم نزاو
ثارِانةوةيةي يونس ثيَغةمبةر لة طةورةترين جؤرةكاني دوعاو ثارِانةوةية، ضونكة
ضةند خالَيَكي زؤر طرنطي لة خؤي طرتووة :
يةكةم : تةوحيدو
يةكتاثةرستي خواي طةورة ئةطةيةنيَت، ( لا
اله الا انت ) هيض
خوايةك نية كة شاياني ثةرستنو هاوار ليَكردن بيَت تؤ نةبيَت ئةي ثةروةردطار،
ضونكة تةوحيد طةورةترين هؤكاري بةرةو ضونة بؤ لاي خواي طةورةورِيَطةي رزطار
بوونة لة ئاطري دؤزةخ، وة طةورةترين ثةرستش و نزيكي لة خواوة بريتية لة بة جيَ
هيَناني ووشةي تةوحيدو يةكتاثةرستي.
دووةم : ثاك و
بيَ طةرد رِاطرتني خواي طةورة لة هةر شتيَك كة شايةني نيةو ناطونجيَت بدريَتة
ثالَ خواي طةورة، هةرضيةك خوا ئةيكات، هةرضيةك ئةندازةو تةقديري خواي طةورة
هةية، دانايي و حيكمةتي هةرةبةرزي تياية، ئةوزاتة ثاك و بيَ طةردة لة هةموو
شتيَك كة شاياني طةورةيي و جةلالي ئةو ثةروةردطارة نية. كةواتة كة ئةلَيَت( سبحانك
) ئةوثةرِي ماناي بيَ لةكةيي تةواوي كةمالَي خواي طةورةي تيا ديَتة جيَ.
سيَيةم :
رِونكردنةوةي لاوازي بيَ دةسةلاَتي خؤي لة بةردةم ثةروةردطاردا، هةروةها
رِونكردنةوةي ضؤنيةتي ستةمكردني لة دةروني خؤي و كةم و كورِي نواندني بةرامبةر
بة ثةروةردطارةكةي ( اني
كنت من الظالمين )
بة رِاستي من لة ستةمكاران بووم ( واتة لةوانةي كة ستةميان لة دةروني خؤيان
كردووة بةرامبةر بة خوا ).
كةواتة ئةم
دوعاو ثارِانةوةو نزايةي يونس عليةالسلام دان نان و برِيارداني يةكتاثةرستي
خواي طةورةية، هةروةها ثاك و بيَطةردي رِاطرتني خواي طةورةية لة هةمووشتيَك كة
شايةني نية، وة لة كوتايشدا دان ثياناني ستةمكاريَتي مرؤظة بةرامبةر بة خواي
طةورة، بؤية ئةم دوعاية لة طةورةترين ئةو دوعايانةية كة قورئاني ثيرؤز بؤماني
طيَرِاوةتةوة، لة سةرزاري يةكيَك لة ثيَغةمبةرةكاني خواي طةورة، وة لة ض
كاتيَكيشدا بووة، لة ناو طشت ئةو تاريكاييانةي كة تةنها ئوميَد بةزةيي و رِةحمي
خوايةو هيضي تر.
ئا بةم شيَوةية
خواي طةورة دوعاي بةندةو ثيَغةمبةرةكةي خؤي وةرطرت و دةربازي كردو منةتي نا
بةسةريدا.
دوعاو ثارِانةوةي
ئةيوب عليةالسلام
هةروةها لة نزاو
ثارِانةوةكةي ئةيوب ثيَغةمبةر ئةدةب و شيَوازي دوعا كردن فيَر ئةبين كة بةندة
ئةبيَت ضؤن لة بةردةم خواي خؤيدا بثارِيَتةوةو بة كولَ لة ناخي دةرونيةوة
هاواري ليَ بكات، كة ئةفةرمويَت
{ وايوب اذ نادى ربه
اني مسني الضرو انت ارحم الراحمين } ( الانبياء : 83 )
واتة : يادي ئةيوب بكةرةوة
كاتيَك هاناو هاواري بؤ ثةروةردطاري بردو ووتي : ثةروةردطارا بة رِاستي من توشي
ئازارو ناخؤشي هاتووم و تؤش لة هةموو كةس ميهرةبانترو لة هةموو كةس دلؤظانتريت.
ضةند دوعاو نزايةكي بةكولَة، ضةند بة خشوع و ملكةضيةوة ئةثارِيَتةو، لة طةلَ
ئةوةشدا كة ووشةكان زؤر كورت و كةمن !!
بةلاَم دلَ
ئةطةر زيندوو بوو وة بةرِاستطؤيانة رِوي كردة ثةروةردطارةكةي و بة دلَسؤزي بة
كولَةوة هاواري ليَ كردو ليَي ثارِاياوة، با ووشةو رِستةكانيش كةم بن،
ثةروةردطاري ليَي وةرئةطريَت و قبولَي ئةكات، ئةوةتة يةكسةر بة دواي نزاو
ثارِانةوةكةي ئةيوبدا ئةفةرمويَت :
{
فاستجبنا له
فكشفنا ما به من ضر} ( الانبياء : 84 ) .
واتة : ئيَمةش نزاكةمان
طيرا كردو بة
هاواريةوة ضوين و هةموو ناخؤشي و نةخؤشيةكمان لة كؤلَ كردةوة.
ئةيوب ثيَغةمبةر
عليةالسلام كة ماوةيةكي دورو دريَذ نةخؤشيةكي سةختي هةبوو، جطة لةوة ثيَشتريش
مالَ و سامان و مندالَةكاني تيا ضوبوون، وة هيض كةسيَكي نةمابوو، خؤشي بةو
شيَوةية نةخؤش و بةسالاَ ضوبوو، لة طةلَ ئةوةشدا ئةبينين كة ضؤن بة جوانترين
شيَوةي بةندايةتي و رِيَزو ئةدةبةوة هاوارو نزاكاني ئةباتة لاي ثةروةردطاري خؤي،
تةنها حالَي خؤي باس ئةكات ئةليَيت ثةروردطار تؤ لة هةموو كةسيَك بة بةزةيي
تري، جا ئةطةر دلَسؤزي هاوارو نزاو ثارِانةوةي بة كولَ بة يةكةوة كؤ ببنةوة،
ئةوة خواي طةورة خاوةنةكةي بيَ ئوميَد ناكات.
نزاو ثارِانةوةي
بةكولَ هؤيةكي طةورةية لة هؤكارةكاني بة دةست هيَناني خيَروضاكة
ئةو
تةنطانةو بةلاَيانةي ئةمرِؤي موسلًَماناني بة طشتي طرتؤتةوة ثيَويست ئةكات كة
لة هةموو كاتيَكدا وة بة هةموو شيَوةيةك دةستي لالاَنةوةو ثارِانةوة بؤ
ثةروةردطار بةرز بكةينةوة تاكو ئةم تةنطانةو ناخؤشيانةمان لة سةر هةلَطريَت، وة
داهاتوو ثاشةرِؤذمان لة سةر خيَرو ضاكة كؤتايي بيَت، جا بة هيض شيَوةيةك ئةم
تةنطةشةو بةلاَو نارِةحةتيانةي كة ئةم ئوممةتي طرتؤتةوة، ئةوةش كة لةمانة
طةورةترو خراثترة-ضونكة ئيَمة نازانين لة قةدةردا ضي شاراوةي تري تياية _ تةنها
بة طةرِانةوة ثارِانةوةو لالاَنةوةي بةكولَ نةبيَت ، وة تةوبةو طةرِانةوةيةكي
دلَسؤزانة بؤ خواي طةورة،وة واز هيَنان لة تاوان و طوناه، ضونكة خواي طةورة
دلَي ساغ و ثالفتطةي لة ئيَمة دةويَ
لَنْ يَنَالَ اللَّهَ
لُحُومُهَا وَلا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ [الحج:37]
واتة : دلًَنيا بن
هةرطيز طؤشتةكةي و خويَنةكةي بة خوا ناطات ( ئةو قوربانيانةي كة سةر ئةبرِن )
بةلَكو تةقواو ثاريَزكاري ئيَوة بةو ئةطات ( حيسابي بؤ ئةكات )، وة هةروةكو
ثيَغةمبةر
صلىالله عليه
وسلم دةفةرمويَت
{إن الله لا
ينظر إلى صوركم، ولا إلى أجسادكم، ولكن ينظر إلى قلوبكم، وأعمالكم }
واتة : خوا نة سةيري
شيَوةتان ئةكات، وة نةسةيري لاشة، بةلَكو سةيري دلَ و كردةوةكانتان ئةكات.جا
خواي طةورة دلاَنيَكي باوةرِدارو ملكةض و طةرِاوةو طويَرِايةلَي لة ئيَمة
ئةويَت، ئةطةر بةندايةتيةكةشت كةم بيَت، ئةم كارانةدا لة خودي خؤيدا طةورةترين
بةندايةتية.
بنضينةي هةموو
بةندايةتيةك ئةوةية كة دلَت ثةبوةست بيَت بةخواي طةورةوة، وة ثاشماوةي طةلةكاني
رِابوردوو ببينيت و ثةندو ئامؤذطاري ليَ وةربطريت، وة ثاشماوةو بةرهةمةي
نيعمةتةكاني خواي طةورة ببينيت و هةستييان ثيَ بكةيت و شوكرو سوثاسطوزاري خواي
لة سةر بكةيت، داوا بكةيت كة خواي طةورة لة سةر باوةرِو كردةوةي ضاكة بةردةوامي
بكات لة سةرت.
خواي طةورة لة
قورئاني ثيرؤزدا نمونةي زؤري بؤ هيَناوينةتةوة، كة بةشيَوةيةكي طشتي ضيرؤكةكاني
قورئاني ثيرؤز لةم بارةيةوة ئةدويَن، وةكو خواي طةورة ئةم نمونةيةمان بؤ باس
ئةكات وإِنْ
يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَثَمُودُ *
وَقَوْمُ إِبْرَاهِيمَ وَقَوْمُ لُوطٍ * وَأَصْحَابُ مَدْيَنَ وَكُذِّبَ مُوسَى
فَأَمْلَيْتُ لِلْكَافِرِينَ ثُمَّ أَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كَانَ نَكِيرِ *
وكَأَيِّنْ مِنْ قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا وَهِيَ ظَالِمَةٌ فَهِيَ خَاوِيَةٌ
عَلَى عُرُوشِهَا وَبِئْرٍ مُعَطَّلَةٍ وَقَصْرٍ مَشِيدٍ * أَفَلَمْ يَسِيرُوا
فِي الْأَرْضِ فَتَكُونَ لَهُمْ قُلُوبٌ يَعْقِلُونَ بِهَا أَوْ آذَانٌ
يَسْمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِنْ تَعْمَى
الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ [الحج:42-46]
واتة : ئةطةر خوا نةناسان
برِوا بة تؤ ناكةن و بة درؤت ئةزانن، ئةوا دلَنيا بة كة ثيَش ئةوان هؤزي نوح و
عادو ثمود
ثيَغةمبةرةكاني خؤيان بة درؤ زانيوةو برِوايان ثيَ نةكردوون * هؤزي ابراهيم و
هؤزي لوط
يش برِوايان بة
ثيَغةمبةرةكاني خؤيان نةكردووة * هةروةها دانيشتواني مةديةن( برِوايان بة
شوعةيب نةكرد )، موساش برِواي ثيَ نةكراو بة درؤ زانرا، منيش مؤلَةتي كافرانم
دا( تا ماوةيةك ) لةوةو دوا هةمويانم طرت، ئيتر رِوون و ئاشكراية كة تؤلَةو
خةشم و قينم ضؤن بوو * ضةندةها شارو شارؤضكةمان لة ناوبرد لة كاتيَكا
دانيشتواني ستةمكار بوون، ( ئةوةتة دةبينيت ) خانوو بةرةكانيان بة سةر يةكدا
تةثيوة، بيري ئاوي لة كارخراو، كؤشك و تةلاري بةرزو بلَندي زؤريشمان بة ضؤلَي
هيَشتةوةو بيَ خاوةن ماوةتةوة( كة بةلَطةية لة سةر خةشم و قيني خوا ليَيان ) *
ئايا ئةوانة بةسةر زةويدا نةرٍِؤشتوون بة دلَ و دةرونيَكي هؤشيارةوة تا بيريَك
بكةنةوة..( كوان : خةلَكاني رِابوردوو ؟ ئةو شارانة بؤ كاول كران ؟ كيَ ئيَمةي
دروست كردووة ؟ ئامانج لة ذيان ضية ؟؟ ) يان خاوةني طويَ و دةزطاي بيستن نةبوون
بةسةر هاتةكانيان ببيستن و ليَكي بدةنةوة، جا وة نةبيَت ضاوان كويَر بووبيَت،
بةلَكو ئةو دلاَنة كويَر دةبن كة وان لةسينةكاندا ( ضونكة هةر رِوالَةت دةبينن
و ناوةرِؤك ليَك نادةنةوة ). ثةنا ئةطرين بة خوا لة دلاَن رِةق و ئةو ضاوانةي
كويَرن لة ئاستي رِاستي ثةندو ئامؤذطاري وةر ناطرن.
لةم شويَنانةدا
خواي طةورة باسي دلَرِةقي ئةكات وةك لة سورةتي الانعام ، وة كويَر بووني دلَ
وةكو لةسورةتي الحج دا، ضونكة دلَةكان كاتيَك كة رِةق بوون و كويَر بوونةوة هيض
ثةندوو ئامؤذطاريةك وةرناطريَت لةوةي كة ئةيبينيَت، بةلاَم باوةرِدارةكان ئةوة
ثةندو ئامؤذطاري وةر ئةطرن، جا كاتيَك كة ثةندو ئامؤذطاريان وةرطرت، ئةوكاتة بة
كولَ دوعاكردن و لالاَنةوةو دةرس وةرطرتن سوودي ئةبيَت بؤيان، تةنانةت بةلاَو
تةنطانة ضةندة طةورة بيَت ئةبيَتة كردنةوةي دةرطاي خيَر بؤيان و بة هؤي ئةوةوة
ئةطةرِيَنةوة بؤ لاي خوا، وة باوةرِداران دلَخؤش ئةبن بةو باوةرِةي كة لة
دلَياندا دامةزراو ئةبيَت لة ئةنجامي ثارِانةوةو طةرِانةوةيان بؤ لاي خوا، وة
بؤيان دةرئةكةويَت كة ئةو تةنطانةو بةلاَيانة خيَرو ضاكةي لة طةلَ بووة كاتيَك
بة هؤيةوة طةرِاونةتةوةو تةوبةيان كردووةو بةرةو باوةرِي رِاستةقينة بردونيةوةو
رِؤذاني خواي طةورةي ياد هيَناونةتةوة، جا ئةو تةنطانةو بةلاَو نارِةحةتيانة
ئةطةرِيَن بة خيَرو خؤشي و ضاكةو ثيرؤزي بةرةكةت بؤيان، ضونكة طةرِاونةتةوة بؤ
لاي خواو ثةشيمان بونةتةوة لة تاوانةكانيان.
ثارِانةوة
لالاَنةوة هؤي طةورةية لة هؤكارةكاني خيَروخؤشي، لة هةموو كاريَكداو لة هةموو
كاتيَكدا، هةروةك ثيَويستة ئةوة بزانين كة ئيَمة بة هيَ شيَوةيةك ناتوانين بيَ
نياز بين لةخواي طةورة، ثيَغةمبةر
صلىالله عليه وسلم
لة دوعاكانيدا ئةيفةرموو
{يا حي يا قيوم
برحمتك أستغيث، أصلح لي شأني كله، ولا تكلني إلى نفسي طرفة عين }
واتة : ئةو خواي زيندوو
قةيومي ئاسمانةكان و زةوي و بونةوةر، هاوارو داواي فرياكةوتنم هةر لة تؤية،
كارةكانم هةمووي بؤ رِيَك و ثيَك بكةيت بؤ ضاوتروكانيَكيش بيَت نةمخةيتة دة ستي
خؤم. لة بةر ئةوة موفةسيرين و زانايان ئةفةرمون : ضاكترين ثارِانةوةو ضاكترين
لالاَنةوة ثارِانةوةو لالاَنةوةي بة كولَة لة بةردةمي خواي طةورةدا. ئةويش وةك
خواي طةورة لة سورةتي فاتحة دا باسي كردووةو ئةفةرمويَت
اهْدِنَا الصِّرَاطَ
الْمُسْتَقِيمَ * صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ
عَلَيْهِمْ وَلا الضَّالِّينَ [الفاتحة:6-7]
.
ئةلَيَين : رِوي
رِاست لة ليَكؤلَينةوةو تةفسيري ئةم ئايةتةدا ئةوةية : كة تةنها زيادةي هيدايةت
نية، يان بةردةوامي نية لة رِيَنموني و هيدايةتدا، بةلَكو دانايي و حيكمةت لة
بةردةوامبونةوةيدا لة هةموو رِكاتيَكدا، كة مرؤظ دواي ئةوةي كة هيدايةتي طشتي
داو رِيَنموني وةرطرت بؤ ديني ئيسلام، كة ئةويش بريتية لة شارةزابووني حةق و
ئيمان، وابةستةبوون و شويَن ثيَ هةلَطرتني ثيَغةمبةري خوا، لة طةلَ ئةوانةشدا
ثيَويستي بة باوةرِهيَنان و ئيمان بة شيَوةيةكي دورودريَذو شارةزايي بةردةوام
هةية، لة هةموو رِؤذيَكداو لة هةموو كاتيَكدا كؤمةلَة طرفت و نارِةحةتيةك ديَنة
رِيَطةي كة ثيَويستي بةوةية كة بةردةوام داوا لة خواي طةورة بكات كة جيَطيري
ثيَ ببةخشيَت و رِينموني بكات بؤ رِيَطةي رِاست.
وة ئةوة
طةورةترين ثارِانةوةية، بؤية شويَني خؤيةتي كة لة هةموو ركاتيَكدا بخؤيَنريَت،
وة لة طةورةترين سورةتي قورئاندا بيَت، هةروةها ئيَمةش لة هةموو رِؤذيَكدا، وة
لة هةموو نويَذيَكدا، وة لة هةموو ضاو تروكانيَكدا، ثيَويستمان بةوةية كة هاوار
لة خواي طةورة بكةين و ليَي بثارِيَينةوة بة ثارِانةوةيةكي بة كولَ و بزانين كة
خوا بيَ نيازة بة ئيَمةو ئيَمة ثيَويستمان بة خواي طةورة هةية و هةذارين بؤ
بةزةيي و ليَبوردةيي خوا
يَا أَيُّهَا
النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ
الْحَمِيدُ * إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ * وَمَا
ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ [فاطر:15-17
واتة : ئةي خةلَكينة ئيَوة
نةدارن و هةميشة ئاتاجي خوان، ( لة هةموو كات و شويَنيَكدا و بؤ هةموو شتيَك )
هةر تةنها خواية كة بيَ نيازة و شاياني سوثاسة * ئةطةر بيةويَت ئيَوة لة ناو
ئةبات و كةساني تر سةرلةنويَ ديَنيَتة كايةوة،* ئةمةش بؤ خوا كاريَكي ئاسانةو(
ئةنجامي هيضي ثيَ ناضيَت ). ئيَمة ثيَويستمان بةوةية كة بثارِيَينةوة لة خواو
داواي ليَ بكةين و هاواري ليَ بكةين، ضونكة خواي طةورة ثارِانةوة ليَي كردووة
بة هؤيةك لة هؤكاني بةندايةتي ئيَمة وةك لةو فةرمودةيةدا كة ثيَغةمبةر
صلىالله عليه وسلم
ئةفةرمويَت
:{من لا يسأل الله يغضب عليه }
واتة : هةر كةسيَك داوا لة
خوا نةكات، خواي ليَي تورِة ئةبيَت. وة هةنديَك لة هؤنةرةكان ئةم فةرمودةيان
كردووة بة هؤنراوةو بةم شيَوةية دايانرِشتووة.
الله يغضب إن
تركت سؤاله وبُني آدم حين يُسأل يغضب
واتة : خواي
طةورة تورِة ئةبيَت ئةطةر بيَت و ثرسيارو داواي ليَ نةكةيت، بةلاَم نةوةي ئادةم
بة ثرسيار ليَكردن تورِ ة ئةبيَت.
خواي طةورة
تورِة ئةبيَت ئةطة داواي ليَ نةكةيت و ليَي نةثارِيَيتةوة، وة ثيَي خؤشة كاتيَك
بةندةكاني ليَي ئةثارِيَنةوةو هاواري ليَ ئةكةن وداواي ليَ ئةكةن.خواي طةورة
ديَت بة هاواري بيَ دالَدةو ليَقةوماوةوة ئةطةر بيَ باوةرِيش بيَت.
بة رِاستي خواي
طةورة رِوني كردؤتةوة كة ديَت بة هاناي بيَ باوةرِانيشةوة ئةطةر هاواري ليَ
بكةن و ليَي بثارِيَنةوة، ليَرةدا ابن القيم رةحمةتي خواي ليَ بيَ وةك لة
كتيَبي – الفوائد- دا ئةفةرمويَت :
''التوحيد مفزع
أوليائه، ومفزع أعدائه''
واتة : يةكتاثةرستي دؤستاني
خوا دالَدةي خؤياني ثيَ ئةدةن و ليَي ئةترسن، هةروةها دوذمناني خواش خؤياني
ئةدةنة ثالَ، كةواتة تةوحيد ثةرذينيَكي توندو قايمة و دةستثيَوةرطري
دةربازبووانة.
بةزةيي خواي
طةورة بة بيَ باوةرِان
هةروةك ئةوانةي
كة خوا بة تاكو تةنها ئةناسن و ليَي ئةثارِيَنةوةو تةوحيدو يةكتاثةرستيان
كردؤتة وةسيلةيةك بؤ دةربازبوونيان لة ئاطر، هةروةها بيَ باوةرِةكانيش كاتيَك
كة لة دةريادان و شةثول رِويان تيَ ئةكات و ضوار دةوريان ئةدات هيض ضارةيةكي
تريان ناميَنيَت ئةو كاتة رِوو ئةكةنةخواي طةورةو بةو ثةرِي دلَسؤزيةوة هاواري
ليَ ئةكةن كة دالَدةيان بدات، جا ليَرةدا خواي طةورة ئةفةرمويَت
أَمَّنْ يُجِيبُ
الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ [النمل:62]
واتة : ئايا كيَية جطة لة
زاتي ثةروةردطار كة بيَت بة هاناو هاواري ليَقةوماوو بيَ دةرةتان و بيَ
دالَدةوة، كاتيَك نزا دةكات و ليَي دةثارِيَتةوة، ئةوسا بةلاَو نةخوشيةكان
لادةبات.ماناي : ئايا كةسيَكي تر هةية جطة لةو، خوايةكي تر هةية جطة لةو كة
هاواري ليَ بكةن و ليَي بثارِيَنةوة ؟ نةخيَر سويَند بة خوا كةسي تر نية.
طةرِانةوةو
تةوبةكردن بؤ لاي خوا لة تاوان و طوناه
بة رِاستي
ثيَوستةو شايةني هةموو باوةرِداريَكة كة لة طةلَ ئةم رِوداوو تاقيكردنةوةو
تةنطانةو بةلاَيانةي رِوو ئةكةن ئةم ئوممةتة، كة بة دةروني خؤيدا بضيَتةوةو
بزانيَت تا ضةنديَك لة طةلَ كتيَبي خوادا هاوسةنطة، وة سةيري ئةو طةل و هؤزانةي
رِابوردوو بكات كة خواي طةورة طيرؤدةي كردوون، هةروةها طةلان ونةتةوةكاني ضوار
دةوري خؤمان، وة ثيَويستة هةموومان ئةوة بزانين كة دالَدةمان نية جطة لة خواي
طةورة، با رِاستطؤ بين لةو فةرمودةيةي كة بةردةوام شةوو رِؤذ لة سةرزمانمانة
إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ [الفاتحة:5]
واتة : خواية تةنها هةر تؤ
دةثةرستين و هةر لة تؤش داواي يارمةتي و ثشتيواني و كؤمةك دةكةين. با رِاستطؤ
بين لة ثشت بةستنمان بة خواي طةورة، با رِاستطؤ بين لة خؤبةستنةوةمان بة
بةرنامةي خواي طةورةوة، با رِاستطؤ بين لة بانطةشةي ئةوةي كة ئيَمة لة سةر
رِيَطةو مةنهةجي ثيَشينة ضاكةكانمانين، وة ئيَمة دةستمان طرتووة بة بيروباوةرِو
عةقيدةي رِاست و دروستةوة، با رِاستطؤ بين لة طةلَ خواي طةورةدا، خواي طةورةش
رِاستيمان ثيَ ئةبةخشيَ، با تةوبة بكةين و بطةرِيَينةوة بؤ لاي خواو ئةو
تةنطانةو بةلاَو نارٍِةحةتيانةي توشمان هاتوون و ديَن با بيانكةينة هؤكاريَك لة
خؤطرتنةوةمان لةو شتانةي كة خوا قةدةغةي كردوون، با تةوبة بكةين لة رِابوردومان
تاك و كؤمةلَ و وولاَت هةموو كةسيَكمان ثيَويستنما بة ليَبوردةيي و بةزةيي خواي
ثةروةردطار هةية، ئةركي سةرشاني هةموومان كة بزانين ئةم بةلاَو تةنطانةو
نارِةحةتيانةي كة تووشمان ديَن، هةمووي ترسيَنةري خواي طةورةن و خواي طةورة
ئاطادارمان ئةكاتةوة كة بطةرِيَينةوةو واز بيَنين لة سةرثيَضي كردني
فةرمانةكاني، جا ئةطةر تةوبةمان كردو طةرِاينةوةوخؤمان ضاك كرد خواي طةورةش
تةنطانةو ناخؤشيةكانمان لة سةر لائةدات و هةلَيئةطريَت.
وة ئةطةر ثشتمان
تةنها بة هؤكارة مادييةكان بةست، هانامان بردو بؤ كةسانيَك تري وةك خؤمان، يان
كةمتريش لة خؤمان، ئةوة لةوانةية خواي طةورة كةسانيَكي جطة لة خؤمان و ئوممةتي
خؤمان زالَ بكات بة سةرماندا، وة ئةوانةش وة نةبيَ ئةهلي ئةوة بن كة خوا
سةركةوتنيان ثيَ ببةخشيَت، بةلاَم خواي طةورة هةنديَك بة هةنديَك تاقي دةكاتةوة،
وة هةنديَ لة ستةمكاران ئةكات سةرثةرشتيكةرو زالَ بة سةر هةنديَكي ترياندا،
خواي طةورة ئةفةرمويَت
وَكَذَلِكَ نُوَلِّي
بَعْضَ الظَّالِمِينَ بَعْضاً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ [الأنعام:129].
واتة : هةربةوشيَوةيةش
ستةمكاران دةكةينة ثشتيوان و خؤشةويست و هاوكاري يةكتر، بة هؤي ئةو كارو
كردةوانةي كة ئةيانكرد.
جا ئةلَيَين :
ئةطةر ثشتمان بةوكافرو بيَ باوةرِانة بةست، وة ثشتمان بةوة بةست كة ئةوان
سةرمانخةن و يارمةتيمان بدةن، وة ثةيوةنديمان بة هيَزو ثتةونةكرد لة طةلَ خواي
طةورةدا، ثشتمان تةنها بة خواي طةورة نةبةست، وة دالَدةو متمانةمان تةنها بةو
نةبوو، ئةوة ثاشةرِؤذ زؤر قورس و سامناك ئةبيَت، وةك ئةوةمان ليَ ديَت كة ضؤن
لة تاوانيَك رِائةكات بةلاَم ئةكةويَتة تاوانيَكي طةورةترةوة.
ئوممةتي ئيسلام
ثيَويستي بة طرتنةبةري هؤكارةكان ئةبيَت، كة بةرةو سةركةوتني بةرن، وة ئةمة
واجبةو لة ناوةرؤكي دينة، وةبةشيَكة لة ثشت بةستن بة خوا، بةلاَم جياوازي هةية
لة طةلَ طرتنة بةري هؤكارة مادييةكان، باوةرِو دلَنيايي و دلَسؤزي تةواومان بؤ
خواي طةورة هةبيَت، وة بةردةوام لة سةر تةوبةو طةرِانةوةي رِاستطؤيانة بين لة
طةلَ خوادا، لةطةلَ ئةوةي كة تةنها ثالَ بدةينة سةر هؤكارة مادييةكان و خواي
طةورةمان لة بير بضيَتةوة.
جا ئةم
رِوداوانةي ديَنة ثيَشمان شتيَكي تازة نين بة نسبةت نةخشةو سوننةكاني خواي
طةورةوة كة دايناون، هةر هةمويان لة رِوانطةي سوننةتةكاني خواوة ديَن و رٍِوو
ئةدةن بةلاَم ئيَمة بيَ ئاطاين ليَي، سةيري مةبةستةكاني ناكةين، وورد نابينةوة
لة كتابي خواي طةورة، ئينجا سةيري واقعي خؤمان ئةكةين وسةرمان ليَ تيَك ئةضيَت،
كةواتة هةرضةندة ئيَمة لةم تاوان و دوركةوتنةوةيةدا بين لة بةرنامةكةي خواي
طةورةو تةوبة نةكةين و بة كولَ هاوار لة خواي طةورة نةكةين و ثةشيمان نةبينةوة،
ئةوة هةر بةو شيَوةية ئةبين و خواي طةورة لةسةرمان لانادا، كةواتة تاوانةكانمان
هؤكاري دابةزيني تؤلَةو سزاي خواية بةسةرماندا، هيض بةلاَيةك دانابةزيَت بة هؤي
تاوانةوة نةبيَت، وة هةلَيش ناطيريَت لة سةرمان تةنها بة تةوبةو ثةشيمان
بوونةوة نةبيَت، هةروةك هؤكارةكاني سةرفرازيمان لة بةردةستماندان، ر ةحمةت و
بةزةيي خواي طةورة بة باورِداران شاراوة نيةو بةردةوامة، كةواتة دةبيَت
بيانطرينة بةر تاكو بةختةوةرو سةرفرازي هةردو دنيا بين.
وصلى الله وسلم
وبارك على محمد وعلى آله وصحبه أجمعين
تيَبيني : لة
تةرجةمة كردني ماناي ئايةتةكان سوود لة كتيَبي " تةفسيري ئاسان بؤ تيَطةيشتني
قورئان " مامؤستا بورهان محمد امين وةرطيراوة.
|