Download Kurdish Fonts : Ali-Web - Ali-K-Alwand - Ali-K-Sahifa -Unikurd

HOME

       

153 كيلؤبايت

PDF

نوسخةي

       
   

نووسةرو ميَذوونووس كاك فازلَ قةرةداغى لةبارةى كتيَبى (ظهور الكورد في التاريخ)
د.جةمال شارةزاي زانياريية هةرة سةرةتاييةكاني ميَذووي كؤنء زمانة كؤنةكان نيية
رِؤذنامةى كؤمةلَ ذمارة 190 سالَى ثيًَنجةم 13/ شةعبان 1426 17/9/2005 لا 9
طفتوطؤى:ئارام عةلي سةعيد

دكتؤر جةمال رِةشيد كة خاوةنى كتيَبى (ظهور الكورد في التاريخ)ةء لةبوارى ميَذووى كؤنى كوردستاندا ذمارةيةك نوسراوو كتيَبى ترى هةية. ئةم كتيَبةى كةنووسيوويةتى لة سآ بةرط ثيَكهاتووة. لة بةرطي سيَيةمدا كؤمةلَيَك قسةى بيَرِيَزى تيَداية سةبارةت بة ئيسلامء كةسايةتى ثيَغةمبةر (صلى الله علية و سلم) و هةنديَك لة دةقى قورئانء فةرموودة، ئةمةش دةنطؤو نارِةزايى دروستكردووة لة نيَو زؤريَك لة مامؤستايانى ئايينىو كةسايةتيية موسلَمانةكاندا، هةر بؤية تايبةت بةم بابةتة بة ثيَويستمان زانى سةبارةت بةو قسانة طفتوطؤيةك لةطةلأ نووسةرء ميَذوونووس كاك فازلَ قةرةداغى ئةنجام بدةين، شايانى باسة كاك فازلَ لةدوو تويَى كتيَبيَكى(280) لاثةرِةييدا رِةخنةيةكى بلآوكردؤتةوة تايبةت بةو كتيَبةى دكتؤر جةمال كة ئةمة ناونيشانيَتي: (بةشيَكى كةم لة هةلَةكانى كتيَبي ظهور الكورد في التاريخ) كة كتيَبي دووةمي زنجيرة كتيَبي(ميَذووى ديَرينى كوردستان)ي كاك فازلَة.

    

نووسةر زانيارييةكاني لة خةلَكي ترةوة بردووةو كةمجار ناوي بردوونء سةرةرِاي ئةوة بةهةلَة ليَيان تيَدةطاتء وةرياندةطيَرِيَ

+ كاك فازلَ، لة كتيَبةكةي دكتؤر جةمال رِةشيد (ظهور الكرد فى التاريخ) قسةي ناشياو كراوة بةرامبةر بة ئيسلامء ثيَغةمبةرةكةي (صلى الله علية و سلم) تؤ كة كتيَبيَكت نووسيوة تيَيدا رةخنة لةو كتيَبة دةطري، رات ضيية بةرامبةر بةو قسانةء ضؤن بووة لةكتيَبةكةتدا ئاماذةت بؤ ئةو قسانة كردووة؟

ـ ئةو قسانةي دكتؤر جةمال لة بةرطي سيَيةمدان، ئةو بةرطةش لةطةلَ ضاثي دووةمي هةردوو بةرطي يةكةمء دووةمدا دةرضوو ء لةو كاتةدا كتيَبةكةي خؤم لةذيَر ضاثدا بووة. سةرةتاشء بةر لةوةي باسي ئةو قسانةي بكةم ثيَويستة باسي كتيَبةكةي دكتؤر جةمال بةطشتي بكةم. كاتيَك رةخنةم لةسةر ئةو كتيَبة دةنووسي, بؤم دةركةوتبوو كة ئةوة خراثترين كتيَبة بة زماني كوردي. بةثيَي ئةزمووني خؤم لةطةلَ كتيَبي كورديدا ئةو راستييةم بؤ دةركةوتووة كة زؤر لة نووسةران دوو هةلَةي طةورة يان راستتر دوو تاواني طةورة دةكةن، يةكةم ئةوةية زانياري لة كتيَبء بابةتي خةلَكي تر دةدزن، واتة زانيارييةكان نةقلَ دةكةن بةلآم ناوي ئةو سةرضاوةية نانووسن، بةلَكو لةوةش خراثتر دةكةن: فلآني نووسةر زانيارييةك يان دوان يان سيان، جاري واشة دةيان زانياري لة كتيَبي (س) وةردةطريَ بةلآم دةبينين ناوي ئةو كتيَبة نانووسيَ يان لة دة جار تةنها جاريَكء دوان دةينووسيَء لةجياتي ئةوة دةضيَ ئةو سةرضاوانةي لةو كتيَبةدا هاتوون نةقلَ دةكاتء بةم جؤرة خويَنةر وا دةزانيَ ئةو فلآني نووسةرة هةموو ئةو سةرضاوانةي بينيوة، لةبةر ئةوةشة دةبينين ئةو فلآني نووسةرة ضوار كتيَبي خويَندؤتةوة كةضي ليستي سةرضاوةكاني دةطةنة ثةنجا يان سةد سةرضاوة, ئةويش ضونكة ناوي سةرضاوةكاني ئةو ضوار كتيَبةي دزيوة. ئينجا ثاش ئةوة دةبينن فلآني نووسةر ضةند كتيَبيَكي بةم جؤرة بلآوكردؤتةوةء ئةوةندة نازانين دةبيَتة ناويَكي طةورة يان بةلاي كةمةوة دةبيَتة ثسثؤرِ لة فلآنة بواردا. هةلَة ياخود تاواني دووةم ئةوةية ئةو نووسةرة بيَئةوةي شارةزايي لة زمانةكان هةبيَ زانيارييةكان دةكاتة كوردي بؤية دةبينين بةشي هةرة زؤري وةرطيَرِانةكان سةقةت دةردةضن. كتيَبء بابةتي لةم جؤرةم زؤر بينيوة، بؤ نموونة برادةريَك شتيَك لة كتيَبيَكي عةرةبييةوة نةقلَ دةكات بةلآم لةجياتي ئةوةي ناوي ئةو كتيَبة عةرةبيية بنووسيَ دةبيني ناوي ئةو سةرضاوة ئينطليزيية دةنووسيَ كة كتيَبة عةرةبييةكة نووسيويةتي ئةوةش بة مةرجيَك ئةو سةرضاوة ئينطليزييةي نةبينيوة، بةلَكو تةنانةت بيَئةوةي شارةزايي لة زماني ئينطليزي هةبيَ.

+ ئايا ئةم كارة تويَذيَكي تايبةت دةيكات؟ كيَش زؤرتر كاري وا دةكات؟

-وةلآمةكةم ئةمةية: كيَ نايكات؟ لة قوتابييةكي قوتابخانةيةكي ناوةندييةوة، كة مامؤستا داواي راثؤرتي ليَدةكات، تا مامؤستايةكي زانكؤ كة برِوانامةي دكتؤراي هةية. براكةم هةموويان، يان ئةطةر نةختيَك بةحةزةرةوة قسة بكةم، زؤربةيان ئةوة دةكةن. ئينجا دةبيني ئةمء ئةو ستايشي ئةو كتيَبةيان دةكةنء بة فةتحيَكي طةورة لةقةلَةمي دةدةن.

    

نووسةر شارةزاي ئيسلام نييةء هةلَةي سةيريء سةمةرةي كردووة

+ بطةرِيَينةوة سةر كتيَبةكةي دكتؤر جةمال رةشيد. تؤ لة كتيَبةكةتدا باسي شتي زؤري لةم جؤرةت كردووة، ئايا ئةطةر خةلَكي تريش ئةوة بكةن بؤضي كتيَبةكةي دكتؤر جةمال خراثترين كتيَبي كورديية؟

-لةرِاستيدا ئةو كتيَبة بؤية خراثترين كتيَبة ضونكة طةورةترين برِي ئةو كارةي تيَدا كراوة. ضاثي يةكةمي كتيَبةكةي د.جةمال كة رةخنةكةم لةبارةوة نووسي, بريتي بووة لة دوو بةرط بة ذمارةي 1200 لاثةرِة، خؤ ئةطةر ديَرِ بة ديَرِي ئةو 1200 لاثةرِةية رةخنةم بنووساية لة 1200 لاثةرِةم زياتر دةويست، ئينجا ئيَستا بةرطي سيَيةميشي دةرضووة! منيش تةنها لةبارةي بةرطي يةكةمةوة شتم نووسيبوو تةنها ضةند بةشيَكي ئةو بةرطةشم وةرطرت, ئينجا ثاش ئةوة رةخنةكةم نزيكةي 280 لاثةرِة دةرضوو. لةو رةخنةيةشمدا نووسيومة هةر لاثةرِةيةك هةلَدةيتةوة هةلَة وةكو شارةميَروولة دةبيني، بةلآم ئةمة هةموو شتيَك نيية، شتي زؤر لةوة خراثتر هةية، ضونكة نةك تةنها ناوي سةرضاوةي نووسيوة بيَ ئةوةي بينيبيَتيء نةك تةنها وةرطيَرِانةكةي سةقةتة بةلَكة لةوة زياتر شارةزاي زانياريي هةرة سادةكاني ميَذووي كؤنء شويَنةوار نيية.

+باشة كاك فازلَ ضؤن توانيوتة ئةوة بسةلميَني؟

-ئةوانةم لة كتيَبةكةمدا باسكردووة. با لةزمانزانييةوة دةست ثيَبكةم، هةرضييةكيش دةيلَيَم لة كتيَبةكةي خؤمدا دوورودريَذتر باسم كردووة. ئةطةر سةيرى بةرطى كؤتايى كتيَبةكةى ناوبراو بكةي دةبيني نووسراوة كة د.جةمال شارةزاية لةم زمانانة (ئةوروثاييةكان، ئاسياييةكان، سلاظى، جةرمانى, ئينطلؤسةكسؤنى، هندؤئيَراني، سامى، توركى، .. بيَجطة لة هةندى زمانى فةوتاو)، بةلآم كة وةرطيَرِانةكةي لةطةلَ سةرضاوةكة بةراورد بكةي, دةبيني ئةو تةنانةت زماني ئينطليزي، كة زؤر كةس دةيزانن، بةباشي نازانيَ، بؤ نموونة وشةي Highroad (رِيَطاى سةرةكى) بة تةرجومةى حةرفى كردووة ئةويش (رِيطاى بةرز)، يان وشةى Wrongly واتة (بةهةلَة) كة دكتؤر كردوويةتي بة (لةواقيعدا)، يان وشةي ئاويَتةي فةرةنسى vis-à-vis واتة(بةرامبةر) ئةم بة ناوى دةولَةتيَكي زانيوة. ئةم نةشارةزاييةش لة زمانةكان لة وةرطيَرِاني وشةيةكء دواندا نيية, بةلَكو ئةمة لة سةرجةم وةرطيَرِانةكةدا ديارة. دكتؤريش ئةمة حالَيَتي كةضي دةبيني كتيَبةكةي ثرِكردووة لة سةرضاوة بة زماني ئينطليزيء فةرةنسيء ئةلَمانيء رووسيء سلؤظينيء تا خؤي حةز بكات زماني جيهان.

ئينجا ئةطةر بيَينة سةر زمانة فةوتاوةكان هةمان شت دةبينين. بؤ نموونة يةكيَك لة شتة سادةكان كة قوتابييةكي شويَنةوار دةيزانيَ ئةوةية لةنووسيني ميَخي (مسماري) ذماريةك هيَما هةن بؤ جياكردنةوةي ناوةكان، بةم جؤرة هيَمايةك هةية بؤ ناوي خوداوةندةكان، هيَما بؤ ثياو، ئافرةت، بالَندة، درةخت، شار، ولآت..تاد، ئةم نيشانكةرةوانةش دةضنة ثيَش ناوةكة (يان ثيَشء ثاش ناوةكة). نيشانكةرةوةي خوداوةند كاتيَك دقةكة لة مسمارييةوة دةكريَتة لاتيني بة زؤري ثيتي d ي بؤ بةكارديَ كة كورتةي وشةي سومةريي (دينطير)ةء بةبضووكي لةسةرةوة دةنووسريَ، واتة خوداوةند، بؤية كة ئةمة دةبيني dAshshur دةزاني مةبةست ليَي خوداوةند ئاشورة نةك شاري ئاشور، بةلآم دكتؤر كة طواية زمانة فةوتاوةكان دةزانيَ ئةو راستيية هةرة سادةية نازانيَ بؤية دةبينين ناوي (خوداوةند ئاشور) لةدةقيَكدا دةكاتة (شاري ئاشور)! هؤي ئةوةش ئةوةية (هيَرتسفيَلد) كة ئةو دكتؤر ئةو زانيارييةي ليَوةرطرتووة تةنها نووسيويةتي (ئاشور)ء دكتؤر وايزانيوة مةبةست لة شاري ئاشورة. نموونةيةكي تر رستةيةك باسي فةرمانرِةواياني ولآتي (سوبارتو) دةكات كةضي دكتؤر ئةوةي بة (طويَدريَذاني سوبارتو) زانيوة! ذمارةيةك نموونةشم هةية كة فلآنة كةس شتيَكي نووسيوة كةضي دكتؤري خؤمان كة وةريطيَرِاوة تيَنةطةشتووةء ثيَضةوانةكةي وتووة.

    

دكتؤر كاتيَكي زؤري سةرفكردووة بؤ كؤكردنةوةي ناوي سةدان سةرضاوة كة نةيديون، ئةويش بةهةلَة زؤرء بيَ ئةوةي بزانيَ ئةمانة ضين

د. جةمال تةنانةت شارةزاي ئةو زاراوانةش نيية كة هةر ليَكةلَةوةرةيةكي دةستثيَكةر، ئيتر لة هةض بواريَكدا بيَ، دةيزانيَ، وةك زاراوةي بيبليؤطرافياء ئينديَكس. شتيَك هةية ثيَى دةوترآ (ئينديَكس) واتة(ثيَرِستى ناوةكان)كة لةكؤتايى كتيَبةكةدا دادةنريَء ئةطةر خويَنةر ويستى بةدواى ناوي كةسيَك يان شويَنةكةدا بطةرِآ ليَرةدا دةيدؤزيتةوةء دةزانيَ لة لاثةرِة ذمارة ضةنددا هاتووة, (بيبليؤطرافيا)ش واتة ليستى ئةو سةرضاوانةية كة ثةيوةندييان بة بابةتةكةوة هةية كةضي دكتؤر بة ئينديَكس دةلَيَ بيبليؤطرافيا.

ئةو تةنانةت كة شت لة عةرةبييةوة نةقلَ دةكاتء هةر بة عةرةبي دةينووسيَ هةلَة لةو نةقلَكردنة دةكات. هةرضةندة عةرةبييةكةي دكتؤر بؤ كورديَك باشة بةلآم لةو زمانةش هةروا هةلَةي هةية وةك بؤ نموونة كردني نيَر بة ميَء ميَ بة نيَر، ئةمةش جطةلة هةلَةي تر.

+ئةوة سةبارةت بة زمان, ئةي سةرضاوةو زانيارييةكان؟

- ئةو ثياوة بةرِاستي زؤر داماوة، وةك وتم ناوبراو زانياريي لة سةرضاوةي (س) وةردةطريَء كةم جار ناوي ئةو سةرضاوةية دةباتء لةجياتي ئةوة ناوي ئةو سةرضاوانة دةنووسيَ كة (س) نووسيويةتيء بةم جؤرة خويَنةر وا دةزانيَ دكتؤر هةموو ئةو سةرضاوانةي بينيوة. ئةمةش لة لاثةرِةيةكء دوانء دة نيية بةلَكو لة هةموو كتيَبةكةيدا هةية. ئةوكارةش كة دةيكات ئةدةبةن ناوي دةنيَم ((بردن))، زانياريية ((براوةكان))يشي بة هةلَة وةرطيَرِاوة. شتي خؤش ليَرةدا ئةوةية دكتؤر لةبةر ئةوةي شارةزايي ميَذووي كؤني كوردستانء عيراقء دةوروبةريان نييةو لةبةر ئةوةي ئيشي تةنها ((بردني)) زانياريء ناوي سةرضاوةكانة بيَ ئةوةي بطةرِيَتةوة بؤ ئةو سةرضاوانة هةلَةي وا دةكات كة دةستثيَكةران نايكةن، ضةند نموونةيةكيشت بؤ دةلَيَم:

دكتؤر لاثةرِةي زؤر لة كتيَبة عةرةبييةكةي (تاها باقر) وةردةطريَء تةنها جاريَك يان دوان ناوي دةباتء لةزؤر شويَندا بةهةلَة تيَدةطات، بؤ نموونة كاتيَك باقر باسي ضينةكاني سةرةوةي شويَنةواري (ضةرموو)ي لاي ضةمضةمالَ دةكات هةر دةستثيَكةريَكي شويَنةوار دةزانيَ مةبةست لة ضيني شويَنةواريية، واتة ئةو ئةستووراييةي خؤلَ يان خؤلَء بةرد كة هي سةردةميَكي دياريكراوةء هةر شويَنةواريَك بريتيية لة ذمارةيةك ضيني شويَنةواري، يةك لةسةر ئةوةي تر. باقر دةلَيَ خانووةكاني ضينةكاني سةرةوةي ضةرموو بةبةرد دروستكراون كةضي د.جةمال دةلَيَ: خانووةكاني ضينة بالآكاني كؤمةلَطة بةبةرد دروستكراون! هةر قوتابييةكي شويَنةواريش دةزانيَ مةبةست لة ضيني شويَنةواريية نةك ضيني كؤمةلآيةتي.

كةسيَكيش ئيشةكةي تةنها ((بردني)) بةرهةمي خةلَكي بيَ هةلَة لةوة زياتر دةكات، هةلَةكاني نووسةريش نةك تةنها زؤرن بةلَكو سةيرو سةمةرةشن، بؤ نموونة شتيَكي لة هيَرتسفيَلد ((بردووة))ء سةرضاوةكةشي ((بردووة)) بةلآم لةبةر ئةوةي ثةراويَزةكة زؤر ورد نووسراوة ضووة لةجياتي ثةراويَزي ذمارة 2 ثةراويَزي 3ي نةقلَكردووة بةمةرجيَك ثةراويَزي 3 سةرضاوةيةكة تايبةتة بة سةردةمي ساسانيء ثةراويَزي 3 هي زانيارييةكي 16 سةدة ثيَش ئةوةية. نموونةيةكي تر ئةوةية هيَرتسفيَلد باسي ثارضةيةكي شويَنةواريي كردووة كة لة مؤزةخانةي لوظردايةء لة ثةراويَزدا ذمارةي ئةو ثارضةيةي نووسيوة كة ئةمةية AO2776 ءاتة ئةمة ذمارةيةتي لةو مؤزةخانةيةدا بةلآم لةبةر ئةوةي هيَرتسفيَلَد ئةمةي لة ثةراويَزدا نووسيوةء لةبةر ئةوةي د.جةمال ئاطاي لةو بابةتانة نيية وايزانيوة ئةمة ناوي طؤظاريَكي ئةلَمانييةو وةكو سةرضاوة نووسيويةتيء بيَطومان خويَنةر وايزانيوة دكتؤر ئةو سةرضاوة ئةلَمانييةي بينيوة. خويَنةري ئاسايي بيَ هيض سةرضاوة دةزانيَ ئةمة هةلَةية ضونكة هيض طؤظاريَك ئةو ذمارة زؤرةي ليَ دةرنةضووة، طريمان سالَي دوانزة ذمارةي ليَ دةرضووة كةواتة طؤظارةكة 231 سالَة دةردةضيَ! يان شويَنةوارناسي عةرةب د. فةوزي رةشيد باسي ناوضةي (خامازي)ي كردووةو ناوي بةرطي سيَيةمي سةرضاوةيةكي ئةلَمانيي بردووة كة ئةمة هةلَةيةء بةرطي ضوارةمة كةضي د.جةمال بةوة نةوستاوة ئةو زانيارييةي د.فةوزيي ((بردووة)) بةلَكو ناوي سةرضاوةكةشي ((بردووة))و نووسيويةتي بةرطي سيَيةم! هةلَبةت ئةطةر د.جةمال ئةو سةرضاوةيةي ببينياية دةيزاني د.فةوزي هةلَةي كردووة. دكتؤر زؤر جار بؤضوونةكاني خةلَكي تريشي كردووة بة هي خؤيء جاري وابووة بة هةلَة لةو بؤضوونة تيَطةشتووةء بةهةلَة وةريطيَرِاوة.

شتيَكي خؤشي ترت ثيَ دةلَيَم: دكتؤر لة ضةند لاثةرِةيةكدا باسي شمشارةي كردووة، زانيشمان ئةو تةنها زانياري نابات بةلَكو سةرضاوةكانيش ((دةبات)) كةضي لةو لاثةرِانةدا ناوي تةنها يةك يان دوو سةرضاوة دةهيَنيَ، بؤضي؟ ضونكة ئةو سةرضاوةيةي شتةكاني ليَ ((بردووة)) ناوي هيض سةرضاوةيةكي تيَدا نيية! هةموو ئةم شتانةم لة كتيَبةكةمدا بةزيادةوة باسكردووة.

+ كاك فازيل با بيَينة سةر بةرطى سيَيةمى كتيَبةكةى كة ئةم دةنطؤيةى نارِازى زؤرى لاى زانايانى ئيسلاميى دروستكردووة، ضونكة هةلَةى بةرامبةر بة ئيسلام كردووة، هةر ضةندة تؤ لة كتيَبةكةتدا ئاماذةت بةوة نةكردووة لةبةرئةوةى ئةو كاتة ضاث نةكرابوو، بزانين بةرطى سيَيةمى ضؤنة؟

ـ بةرطى سيَيةمى هةلَةى زؤر تيَدايةء فرِى بةبابةتى زانستييةوة نيية، با تةنها باسي ليست سةرضاوةكان بكةم. لة لاثةرِة (695-767) كة دةكاتة (70) لاثةرِة هةموويان ناوي سةرضاوةن، رةنطة هةزار سةرضاوة بن، لةو 70 لاثةرِةية 30 لاثةرِة كة دةكاتة نزيكةى (400) سةرضاوة هةية كة ئةمةي بؤ نووسيون: (ئةو بابةتء ليَكؤلَينةوة زانستييانةى ثيَشكةش كراوون بؤ كؤنطرةكاني ليَكؤلَينةوةى رِؤذهةلآتناسى)، بةشي زؤري ئةو 400 سةرضاوةيةش بابةتء كتيَبنء بؤ هيض كؤنطرةيةك ثيَشكةش نةكراون، ئةطةر دكتؤر هةر كامةي لةمانة ببينياية ئةو راستييةي دةزاني، بةلآم بةداخةوة لةو وةزعي نةخويَندةوارييةي كوردستان بةسة مرؤظ ناوي سةرضاوة ريز بكات تا ببيَتة بليمةتي زةماني خؤي. نموونةيةكي تري ئةو ليستانة ئةوةية نووسيويةتى (ليستى طؤظارو فةرهةنطة بيَطانةكان) كة ئةمانة بة كورتكراوي هةنء ئةو كورتكراوانة هةلَةي جؤراوجؤريان تيَداية، بةهةرحالَ، يةكيَك لة كورتكراوةكانة ئةمةية:ANET كة ئةمة نة طؤظارةء نة فةرهةنطة، ئينجا لة شويَنيَكى تردا ضووة لة ناو كتيَبة (ئينطليزىو ئةلَمانىو فةرةنسييةكاندا..تاد) ديسان نووسيويةتييةوة ئةمجارة بةناوى (ثريضارد) كة (محرر)ةكةيةتيء نةيزانيوة ئةمة هةر ئةو سةرضاوةيةي ثيَشووة، بةواتايةكي تر دكتؤر كاتيَكي زؤري سةرفكردووة بؤ كؤكردنةوةي ناوي سةدان سةرضاوة كة نةيديون، ئةويش بةهةلَة زؤرء بيَ ئةوةي بزانيَ ئةمانة ضين، لةمةشةوة دةزانين كة لةو هةزار سةرضاوةية ئةوثةرِي بيست يان سي سةرضاوةية بينيوة، ئةوةش حالَي تيَطةشتنء وةرطيَرانةكةيةتي كة بينيمان

+ با بطةرِيَينةوة سةر ئةوةى ئةم نووسةرة لة نووسينةكانيدا زؤر بة ئاشكرا كؤمةلَيَك قسةى نابةجيَ سةبارةت بة ئيسلامء ثيَغةمبةرةكةي (صلى الله علية و سلم) دةكات دةتوانى ليَرةدا ضى بلَيَى؟

ـ من ثيَم وتي لةسةرةتاوة ئةو كابراية زؤر داماوة، زانيارى لة خةلَك بردووةء ناوى كةسى نةهيَناوةء ئينجا بةسةقةتي بردووني. دلَنيابة ئةوانة قسةى خؤى نينء تةنها نةقلَى كردوون، ضونكة قسةشى لةسةر ئايني جوولةكةش كردووة، ئةوةشى نةقلَي دةكات خؤشي نازانآ ضيية. ئةم كابراية شارةزايي نة لة قورئانء نة لة ئيسلامء نة ئايني تر هةية. جطةلةوة ئةوةي دةينووسيَ وةكو مؤدةيةكي سةقةت كة دةلَيَ: ئةو كاتة رؤشنبيري كة قسةي بة ئاين بلَيَي.

دكتؤر دةلَآ ئيسلام هةندى شتى وةرطرتووة لة جاهيليةتةوة بؤ نموونة (ئةو مانطانةى كة شةرِى تيَياندا حةرامة)، بةلآم دةبيَ بةلَطةكةي ضي بيَ؟ (فسيحوا فى الأرض أربعة اشهر) كة ئةم ئايةتة ثةيوةنديي بةو بابةتةوة نييةء مانطة حةرامةكان لة ئايةتي تردا باسي كراون. ئينجا تةوراتء باسى ذنهيَنانى سةردةمى (ئيبراهيم) (سةلامي خواي ليَبيَ) دةكات كة لة ناوخؤياندا بووة ئةويش بة ئيعترافى ئيبراهيم كة بة فيرعةونةكةي وتووة كةوا (سارة) لة هةمان كاتدا خوشكيةتىء ذنيةتى، ئةمةش بة هيض شيَوةيةك لة تةوراتدا نةوتراوة بةلَكو سةرةتا ئيبراهيم بة (سارة)ى وتووة من لاي ثاشاكة دةلَيَم خوشكمي بة درؤم مةخةرةوة ئينجا دوايي ثاشا ميسر دةزانآ كة ئةمة ذنيةتى. ئةو تةنانةت شتي واي نةقلَكردووة كة كةس لة دؤستء دوذمناني ئيسلام نةيوتووة وةك ئةوةي وةزعي ئافرةتي عةرةب لة جاهليةت باشتر بوو لةضاو ئيسلام. شتي واش دةلَيَ كة نارِيَكة بة قسةي خؤي وةك ئةوةي دةلَي ثياو ثيَش ئيسلام بؤي هةبوو هةموو جاريَك ذنةكةي تةلآق بداتء بيطةرِيَنيَتةوة بةلآم ئيسلام تةلاقي سنووردار كردووة بة سيَ جار، ئةمة راستة بةلآم ئاطاي لةوة نيية ضيي نووسيوة ضونكة دةلَيَ وةزعي ئافرةت لةئيسلامدا خراثتر بووة لةكاتيَكدا تةنانةت ناحةزاني ئيسلاميش ئةوة بةضاكةي ئيسلام دةزانن. يان كة بة (عدة) دةلَيَ (مدة الطلاق) كة زاراوةي وا لة وجووددا نيية، يان دةلَي ئةو (مدة الطلاق) شةش مانطة!! يان دةلَيَ (ئةطةر لة رِةمةزاندا نويَذو رِؤذوو نةكرآ ئةوا كةفارةتى كؤيلةيةك ئازاد بكريَت ياخود نانى هةذاريَك بدريَت) باشة ئةوا بؤ رِؤذوو كةفارةت هةية، ئةي لةكةيةوة كةفارةتى نويَذنةكردن هةية؟ لة هةمووشى خؤشتر نوسيويةتى ئةمة لةصةحيحي بوخاريداية.

+ كاك فازل ئايا ئةم جؤرة تةعامولة لةطةلَ نووسيندا حالَةتيَكى دةطمةنة؟

ـ نةخيَر، ئةمة بووةتة حالَةتيَكى طشتى، من ثيَشتر لةسةر ماستةرنامةيةكم نووسيوة كة وةكو د.جةمالي كردووة بةلآم بةو خةستييةي ئةو نا، ئيَستاش كتيَبي كةسيَكى ترم لةبةردةستداية كة باسى ئيسلامى سياسى دةكات كة لة (3-4) سةرضاوةى نةقلَيكردووة كةضي نزيكةي سةد سةرضاوةي نووسيوة. ئةويش وةكو دكتؤرء وةكو باقي كةساني تر كة ئةم كارة دةكةن لةهةر كويَدا ئةو سةرضاوانة هةلَةيان كردبآ ئةوانيش هةلَةكانيان دووبارةكردؤتةوة، بؤ نموونة (د. نةصر حامد ئةبو زةيد) كتيَبي (الصحوة الاسلامية بين الجحود والتطرف)ي (يوسف قةرةزاوي) لة دوو شويَندا نووسيوةو لة جياتى (الجحود) نوسيويةتى (الجمود) ئةو كابرايةش زانيارييةكاني د. نةصري ((بردووة))و وةكو ئةو لةثةراويَزيشء لة ليستي سةرضاوةكانيشدا نووسيويةتي (الجمود)، براكةم هةموويان، يان ئةطةر زولَم نةكةين، زؤربةي زؤريان ئةوة دةكةن، لةقوتابييةكي ناوةندييةوة تا مامؤستايةكي زانكؤ تا ئةو كةسةي وةكو ثسثؤرِ ناوي دةةركردووة.

+ كةواتة دةزطاى ئةكاديمى ئةمرِؤ لة كوردستاندا متمانةي ثيَناكريَء لاوازو بيَ هيَزة؟

ـ بةداخةوة هيض متمانةم بة دةزطا ئةكاديميةكانى كوردستان نةماوة، وةكو وتم زؤربةيان ئةمة دةكةن، حةقيقةتيَكي تالَة بةلآم دةبيَ رووبةرِووي بينةوة.

+دواوتةت سةبارةت بةو كتيَبةي د. جةمال.

- وةك وتم ئةوة خراثترينء سةقةتترين كتيَبة لة كتيَبخانةى كورديدا، من داوا دةكةم ئةو كتيَبة بثاريَزرآ لة ئةرشيفى نةتةوةييداء لة ضةند شويَنيَكدا هةلَبطيريَت بؤ ئةوةى ثاش (20-30)سالأ خةلَكى دواى ئيَمة بزانن لةم سةردةمةي ئيَمةدا ئاوا كتيَبء بابةت نووسراون. ئةم كتيَبة شايةتييةكي زيندووة لةسةر ئةوةي كورد لة بواري ميَذووي كؤندا، بةلَكو لة زؤر بواردا لةدواي هةموو ميللةتانةء ئةوانة بةئارةزووي خؤي شت دةنووسن، داخيش لةوةداية كة بؤيان لواوة.